Samfunn Den fyrste freistnaden på å skapa demokrati i Russland For 200 år sidan forsøkte ei gruppe med unge adelsmenn å gjera revolusjon i Russland. Forsøket slo feil, men minnet om hendingane i desember 1825 lever framleis.
Venskap I May Linn Clement Gjengen 26 år seinare Dette er ein tekst om Message, ei jentegruppe du aldri har høyrt om og aldri kjem til å høyra om igjen.
Krig I Andrej Kurkov Opne og løynde forhandlingar President Volodomyr Zelenskyj blir pressa frå alle kantar for å både inngå ein avtale med Russland og endre grunnlova. Men oppslutninga om han har auka.
Konsert Radiokontakt av tredje grad Ein stad mellom bur, juletre og romskip står Radiohead og spelar for 17.000 menneske i København. Det burde kjennast kaldt og fjernt, men er forunderleg intimt.
Ordskifte I Ingvild Ericson Slaget om skjermen utkjempes ikke i Norge alene Barn trenger et tryggere internett. Men regjeringens forslag til lov om aldersgrense og alderskontroll i sosiale medier er i strid med EØS-retten.
Ord om språk I Kristin Fridtun Dreis på drillinga I dag dreiar det seg om det lågtyske lånordet dreia. Om eg seier at dreia er same ordet som engelsk throw (‘kasta’), får vel saka ei ny omdreiing?
Vondt ordskifte omgitt av blodig vald Ei mor vert rasande av di dottera hennar døyr av ein overdose. Men vert vi klokare av at ho skyt alle som kan vere skuld i dødsfallet?
Storarta forteljarkunst Silas Marner. Vevaren frå Raveloe er klassisk engelsk romankunst på sitt beste.
Portrettintervju Fiskelykke Anna Fiske teiknar og teiknar. Det er som om barnet i henne ikkje vil slutte å springe ut av handa. Og det ho viser fram, må vere ekte, sjølv om ikkje alle vil sjå det.
Matmonsen I Dagfinn Nordbø Tid til jul «Då eg vart godt vaksen, skjønte eg at mykje av jula rett og slett var stress.»
At ein i praksis feirar at Spotify overvaker og arkiverer alt ein gjer, er det visst ikkje så mange som tenkjer over. av Tor Martin Bøe
Resesjon Tysk nedtur «Tysklands økonomi opplever den verste krisa» sidan andre verdskrigen, er bodskapen frå tysk industri, men Merz-regjeringa klarer ikkje å snu utviklinga.
Demokratisk tilbakeslag – eller status quo? Dei siste månadane i Tanzania har vore dramatiske, men valden viser berre at alt er som før. av Magnus Rotevatn
Your browser does not support the audio element. Essay I Ingvald Aarstein Dalen som forsvann Den verna Nedalen i Trøndelag var eit uvanleg rikt naturmiljø. Forfattaren Karl H. Brox kom dit rett før kraftutbygginga og kunne ikkje gløyme det han opplevde.
Your browser does not support the audio element. Kommentar I Tore Nesset Ei ny russisk ordbok formidlar verdssynet til Kreml Å kontrollere korleis folk tenkjer, må vere draumen for alle autoritære leiarar. Skal ein få til det, må ein først kontrollere språket.
Økonomi Kina-sjokket skakar tyskarane Den aggressive økonomiske politikken til Kina trugar fleire millionar arbeidsplassar.
Ordskifte I Runar Døving Det ultraprosesserte forfall «Det er klart mye sunnere å spise på McDonald’s enn på Maaemo.»
Ordskifte I Tore Nedrebø Frå Amerika først til EU først Den nye amerikanske tryggingsstrategien sjokkerer ved å peike ut det liberale Europa og EU som hovudfiende.
Ordskifte I Ruben Oddekalv Villrein på Hardangervidda – svar til Reidar Borgstrøm «Økologiske systemer varsler sjelden med sirener, de endrer seg gradvis, til de plutselig ikke gjør det.»
Ordskifte Den vesle biten som erobra verda «Skal vi la industrien forme maten vår, eller skal vi ta tilbake kontrollen?»
Reportasje I Svein Gjerdåker Hekta på saga Skogplantinga gjekk som ein farsott over landet frå 1950-talet og utover. Alle var med. No er skogen hogstmogen. Då er det godt med ei lita bandsag.
Frå sjakkverda I Atle Grønn 100 år med sjakkfeber «Filmen medverka til endå meir sjakkfeber i Sovjet, det einaste landet der sjakk også var ein del av populærkulturen.»
Propp! «Helvete er dei andre, heiter det ein stad. I så fall må Bogstadvegen i Oslo vere skjærselden.»
Kleint Pandemien har skulda for mykje leitt, men han kom med ei nyttig innsikt: Doloket skal vera nede når du spyler.
Intervju I Eva Aalberg Undheim Vil sende asylsøkjarar ut av Europa Går EU inn for asylbehandling i tredjeland, skal ikkje Noreg vurdere det, då skal Noreg også gjere det, seier Tage Pettersen (H).
Musikk I Tor Martin Bøe Meisterleg solsnu Om du berre skal gje bort éi plate til jul i år, har eg eit alternativt forslag: Marius Lien.
Kunngjeringar I Frank Tønnesen Presangen til tante Edna «Dei på Holmen meiner at sjølv om tante Edna sit mykje åleine, er ikkje det god nok grunn til at ho skal få presang og ikkje resten av tantene.»
Tryggingspolitikk I Christiane Jordheim Larsen Eit diplomatisk stykke Noreg USAs minkande interesse for Europa er ikkje nemnd i den nye regjeringsplanen. Statsministeren hevdar at USA framleis er interessert i Noreg, og får ekspertstøtte.
Kommentar I Astrid Sverresdotter Dypvik Dei snakkar om det heile tida Når nokon først byrjar snakke om massedeportasjonar, er det vanskeleg å ikkje seie imot. Men det kjennest litt som å gå på limpinnen.
Teknologi I Per Thorvaldsen Hugs refleks! Korleis klarar ein refleks å reflektera ljos attende til den som sender det ut?
Musikk I Øyvind Pharo «Han gjorde alle triksa i boka med lang gitarkabel og gjekk ut blant publikum.»
Leiar I Svein Gjerdåker Den antisemittiske gifta «Antisemittismen har kome frå både ytre venstre og ytre høgre side. Frå kristne og muslimar.»
Kunnskap I Arve Nilsen Listeriose «Sidan listeriabakteriar kan formeire seg i kjøleskap (4 grader) og utan oksygen, vil dei ha gode vekstvilkår i vakuumpakka og kjølelagra mat som er ferdig til konsum.»
Musikk I Sjur Haga Bringeland Mannheimraketten Johann Stamitz’ symfoniar treng meir pyroteknikk enn dette.
Ord om språk I Kristin Fridtun Alt til sitt bruk «Det finst folk der ute som brukar storsleggja og seier at nynorsk er ubrukeleg. Men dei brukar ikkje å lesa denne avisa, so då treng me ikkje bruka meir tid på dei.»
Musikk I Lars Mossefinn Scheensgroove Ståle Storløkken set sitt karakteristiske bumerke på innspelinga.
Bok I Astrid Brekken Ære, potteplanter og opprørske husmødrer «Ingar Kaldal har eit vakent auga for husmora, og gjev henne plass.»
Historie Den raude banden som herja med Danmark Blekingegadebanden forsynte palestinske terroristar med pengar og våpen frå væpna ran og innbrot.
Frå sjakkverda I Atle Grønn «Etter snart eit halvt hundreår i sjakken kan eg assosiera det meste med sjakk.»
Kommentar I klima «Når kostnader og nytte med klimapolitikk er ukjende, er eit nasjonalt klimamål ein dårleg idé.» av Øystein Sjølie
Forsvar I Sigurd Arnekleiv Bækkelund Ei ny verd i emning Den noverande ordenen som skal trygge verda mot atomvåpen, kan stå for fall, meiner forskaren Pavel Podvig.
Kultur I Hallgeir Opedal Slimålar og stavkyrkjer Å setje avgjerder ut til folket er alltid ein risikosport.
Kommentar Kinas nye verd Grafane peikar berre éin veg. Den lange epoken med vestleg dominans går mot slutten, skriv Per Anders Todal
Kommentar I Torbjørn L. Knutsen Den store vendinga USAs fremste oppgåve i det 21. hundreåret er ikkje lenger å spreia demokrati, men å tryggja seg sjølv.
Musikk Arkivet: Jimmy Cliff 1944–2025 I slutten av november fekk vi vite at reggaekongen var død, 81 år gamal.
Bok I Sigrun Slapgard Fascinerande og detaljrikt Ein nordnorsk pressepioner får si store forteljing i ein Bragepris-nominert biografi. Somme spørsmål ventar likevel på svar.
Oljefondet I Christiane Jordheim Larsen Etterlyser etisk leiarskap i oljefondet Oljefondet har vore eit fyrtårn i investormiljøet. At Etikkrådet er sett til side, er eit alvorleg tilbakeslag, seier menneskerettsprofil Phil Bloomer.
Kunngjeringar Land i sikte «Om du har den eine eller andre jobben, er ikkje alle dagar like spennande, verken på land eller sjø.»
Diktet I Ronny Spaans Hallgrímur Pétursson var ein allsidig diktar som skreiv i alle typar diktformer
Bok Sorg, slekt, sjø I dikta hentar Johanne Fronth-Nygren inn eit rikt språkrepertoar frå sjøen og sjølivet, heile registeret er med.
Politikk I Eva Aalberg Undheim – Raudt har nærma seg SV SV har ei stor utfordring med å finne rolla si i eit endra politisk landskap, seier Ingrid Fiskaa.
Kunngjeringar I bagasjerommet «Sveinung gav ikkje beskjed til Monica før han gjekk ut i garasjen, han pleier jo aldri det, pleier berre gjera som han vil, og dukka opp igjen etter kvart.»
Ordskifte I Ruben Mjelde Oddekalv Noen ord om villreinen «At hver enkelt aktør gjerne vil bevare villreinen så lenge det ikke koster dem selv noe, er forståelig, men et reelt kompromiss gjør vondt.»
Leiar I Svein Gjerdåker «Det overraskande er eigenleg ikkje at Australia forbyr dei sosiale media for borna, men at resten av verda har gjort så lite for verna born mot dei»
Kunnskap Dårande dåre, våghalsen havsule «Suler kan gå frå å vere langsynte i lufta til å vere nærsynte under vatn på ein tidels sekund.»
Litteratur Avstand, framandskap og kjærleik Forfattaren Ida Hegazi Høyer var fast bestemt på at ho aldri skulle skrive bok om familien eller frå eige liv. Men så skjedde noko.
Ord om språk Karakterstudie «Ein treng ikkje ha toppkarakter i språkfag for å sjå at karakter er eit lånord.»
