Ord om språk
Karakterstudie
«Ein treng ikkje ha toppkarakter i språkfag for å sjå at karakter er eit lånord.»
Teikning: May Linn Clement
I spalta førre veka vart svak karakter nemnd i siste avsnittet. Det er ikkje karakteristisk for denne spalta at kvar nye artikkel bit den førre i halen, men i dag har spalta karakter av føljetong. For kva er denne karakteren som kan vera svak?
Ein treng ikkje ha toppkarakter i språkfag for å sjå at karakter er eit lånord. Det kom inn i germansk gjennom fransk og latin, som lånte det frå gresk. Gresk kharakter (‘innskrift, preg’) er avleitt av verbet kharassein (‘rissa inn’). Opphavet er uvisst.
Stillinga til karakter må karakteriserast som god. Ordet vert mykje nytta både åleine og i samansetjingar, og det har gjeve oss ord som karakterisera, karakteristikk, karakteristikum og karakteristisk. Alle desse orda plar visa til kjenneteikn og særmerke av noko slag. Når me gjev ein karakteristikk av nokon, skildrar me særdraga deira. Eit landskap utan karakter er heller preglaust.
Folk kan òg vera karakterlause. Då dreiar det seg om karakter i tydinga ‘lynne, psykisk grunnpreg’. Ikkje sjeldan er det viljen me siktar til, for samansetjingane karakterfast og karakterstyrke tyder jamleg ‘viljesterk’ og ‘viljestyrke’. Dersom me meiner at eit visst karakterdrag særmerkjer eit heilt folk, kan me tala om folkekarakter eller folkelynne.
Gode karaktereigenskapar er ein føremon. Nokre er difor opptekne av karakterdannande oppseding og å byggja karakteren. Andre held gladeleg på med karakterdrap. Ordet er laga etter engelsk character assassination. Ingen vert drepne i bokstavleg meining, men nokon sitt namn og rykte vert skamfare for open scene.
Endå eit døme på påverknad frå engelsk er karakter i tydinga ‘person i diktverk, rollefigur’ («karakterane til Holberg», «ei vill karakterutvikling»). Nokre språkbrukarar veit at det er ein anglisisme, og styrer helst unna, medan andre, særleg dei yngste, ikkje har nokon sperrer. Engelsk character tyder elles ‘skriftteikn’. Slik bruk av det norske karakter finst i IT-verda. Kan henda er det vanleg norsk i framtida?
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
