Kommentar
Åtte av dei ti fremste realfagsuniversiteta i verda er kinesiske. Det fortel oss noko om framtida.
Kunsten å bygge ei supermakt
Elektriske bilar frå Xiaomi på ei messe for intelligente bilar i Beijing i oktober. Kina er no verdsleiande på produksjon av elektriske køyretøy.
Foto: Ng Han Guan / AP / NTB
Det er ein risikosport å skulle tenke stort om Kina og verda. Faren er overhengande for å bli like patetisk som hovudpersonen i Dag Solstad-romanen Arild Asnes, 1970, han som ligg på ein divan i Jens Bjelkes gate i Oslo og tenker på det store kinesiske folket. Likevel: Dei politiske og økonomiske forskyvingane i verda no er så raske og omfattande at det er verdt å prøve å forstå kva som skjer.
Nokre store tal først: Kina har 1,4 milliardar innbyggarar. EU har 449 millionar og USA har 347 millionar. I det som blir kalla nominelt bruttonasjonalprodukt (BNP), er USA framleis klart størst med 30 billionar dollar, medan Kina og EU ligg omtrent likt med 19 billionar dollar kvar.
Men om vi ser på kjøpekraftjustert BNP, som tek omsyn til kor mykje ein faktisk får kjøpt for pengane i kvart land, er Kina alt den største økonomien i verda med 35 billionar dollar, langt framfor USAs 29 billionar og EUs 22 billionar. Dette er i seg sjølv ei vesentleg endring i den økonomiske maktbalansen på kloden – attende til den historiske normalen, om vi ser ting i tusenårsperspektiv. Det er typisk kinesisk å vere størst.
Nesten alt
Den store kinesiske befolkninga er sjølvsagt ei viktig årsak. Tek vi omsyn til dette, er Kina framleis langt fattigare enn dei vestlege landa. Nominelt BNP per innbyggar i USA er dobbelt så stort som i EU og over seks gonger så stort som i Kina. Dette handlar om produktivitet – enkelt sagt kor mykje ein gjennomsnittsarbeidar i eit land produserer på eit år. Men der har Kina teke raskt innpå vestlege land dei siste tiåra. Økonomen Paul Krugman har spissformulert det slik: «Produktivitet er ikkje alt. Men på lang sikt er det nesten alt.»
Den kinesiske produktiviteten veks rett nok ikkje like fort som han gjorde for 10 eller 20 år sidan. Ei nedbremsing er normalt etter kvart som eit land får høgare velstandsnivå. Mange frukter frå moderniseringa av samfunnet er alt hausta. Likevel aukar framleis arbeidsproduktiviteten i Kina truleg med omtrent 5 prosent årleg, og det er kring dobbelt så raskt som i USA. EU har på si side berre så vidt hatt produktivitetsvekst i det heile dei siste åra (og det er ei kjelde til veksande desperasjon blant europeiske leiarar).
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
