Det brutale russiske an­grep­et på Ukraina har fått eit ekko som borgarkrig i Raudt, og sjølvplaginga skal vara heilt til påske. Eg er ingen venn av Raudt, men eg kunne unna den revisjonistiske formann Moxnes eit mindre ope partidemokrati og litt meir leninistisk sentralisme.

Hadde det ikkje vore kjekt om det fanst eit produkt som passa til alt? Ta olje, til dømes. Til steiking vil vi ha ein olje som toler høg temperatur utan å verte svidd og byrje å lage transfeittsyrer og anna uhumskt, medan vi til salatdressing vil ha ein olje som gjev smak og lukt, og det er nettopp smaks- og aromastoffa som svir seg.

«Sjakk var opium for intelligentsiaen», skreiv ein amerikansk historikar, i ein parafrase av Lenin, om det sovjetiske sjakkeventyret. Men Sovjetunionen er (burde vera) historie, kva med sjakkverda i dag?

Presten var sentral i det gamle samfunnet. Han stelte med saker som var viktige: fødsel og dåp, død og gravferd, vegen til evig sæle og evig liv.

Denne veka vert det enkeltdans i spalta. Det er eit enkeltståande tilfelle. Ordet enkel er enkelt å bruka, og me høyrer ofte at det enkle (eller enklaste) er det beste. I mange tilfelle er det tenleg å gjera det enkelt, men å gripa til enkel heile tida vert for enkelt. Dessutan er det temmeleg enkelt å finna avløysarar til enkel. Me har til dømes einskild, einstaka, liketil, lettvinn, vanleg, beinkløyvd, grei, klår, skjønleg, sparsam og smålåten.

På nynorsk har me korkje ordet grukk eller gruk, som det heiter opphavleg på dansk. Ordet er ei samanskriving av orda grin og suk, og det er forfattaren og filosofen Piet Hein som er oppfinnar av ordet. Piet var ein multikunstnar som skreiv meir enn 10.000 gruk, eller epigram, om du vil nytte eit ord som står i ordlista. Eitt av dei mest kjende er: «Den, som kun/ tar spøg for spøg/ og alvor/ kun alvorligt/ han og hun/ har faktisk fattet/ begge dele dårligt.»

No i januar har nok mange opplevd dette: Det vrimlar av snøfnugg frå himmelen, alt blir dekt av kvitt og blir så forunderleg stilt og fredeleg. Kan denne opplevinga formulerast med ord? Ja! I diktekunsten finn vi tolkingar av naturen som gjev oss estetisk nyting like stor som sjølve naturinntrykket. Det meiner eg er tilfellet med songteksten «Når himmelen faller ned» av Anne Grete Preus (1957–2019) frå Mosaikk – 16 biter (1998). Av omsyn til lengd er ei strofe av songen ikkje med her.

I ei tidlegare spalte diskuterte vi kva som er den enklaste teknologien menneska har laga, og vi kom fram til at det må vere ei handøks av stein som er hogd til med ein annan stein. No vil vi drøfte det motsette, nemleg kva som kan vere den mest avanserte teknologien menneska har laga.

I dei førre to spaltene mine har eg konsentrert meg om snøggmat, altså rettar som kan lagast til på under ein halvtime. Ikkje noko i vegen med dei, det moderne livet krev jo slikt iblant, og det kan bli fullgode måltid av det. Men så er eg slik skrudd saman at hjartet mitt bankar for den langsame maten, som kan få fram smakar og nyansar den snøggare maten ikkje rekk å kome i nærleiken av.

For nokre år sidan sat eg i eit flysete og glana på dei andre passasjerane som kom om bord og fann plassane sine. Eg la merke til eit par som skilde seg ut. Dei såg ut som om dei var tekne rett ut av ein motekatalog: høge, slanke, biletskjønne (for eit ord!), velkledde, med blankpussa skor, lêrvesker, diskré sminke og alle hårstrå liggjande på rett plass.

Det brutale russiske an­grep­et på Ukraina har fått eit ekko som borgarkrig i Raudt, og sjølvplaginga skal vara heilt til påske. Eg er ingen venn av Raudt, men eg kunne unna den revisjonistiske formann Moxnes eit mindre ope partidemokrati og litt meir leninistisk sentralisme.

Hadde det ikkje vore kjekt om det fanst eit produkt som passa til alt? Ta olje, til dømes. Til steiking vil vi ha ein olje som toler høg temperatur utan å verte svidd og byrje å lage transfeittsyrer og anna uhumskt, medan vi til salatdressing vil ha ein olje som gjev smak og lukt, og det er nettopp smaks- og aromastoffa som svir seg.

«Sjakk var opium for intelligentsiaen», skreiv ein amerikansk historikar, i ein parafrase av Lenin, om det sovjetiske sjakkeventyret. Men Sovjetunionen er (burde vera) historie, kva med sjakkverda i dag?

Presten var sentral i det gamle samfunnet. Han stelte med saker som var viktige: fødsel og dåp, død og gravferd, vegen til evig sæle og evig liv.

Denne veka vert det enkeltdans i spalta. Det er eit enkeltståande tilfelle. Ordet enkel er enkelt å bruka, og me høyrer ofte at det enkle (eller enklaste) er det beste. I mange tilfelle er det tenleg å gjera det enkelt, men å gripa til enkel heile tida vert for enkelt. Dessutan er det temmeleg enkelt å finna avløysarar til enkel. Me har til dømes einskild, einstaka, liketil, lettvinn, vanleg, beinkløyvd, grei, klår, skjønleg, sparsam og smålåten.

På nynorsk har me korkje ordet grukk eller gruk, som det heiter opphavleg på dansk. Ordet er ei samanskriving av orda grin og suk, og det er forfattaren og filosofen Piet Hein som er oppfinnar av ordet. Piet var ein multikunstnar som skreiv meir enn 10.000 gruk, eller epigram, om du vil nytte eit ord som står i ordlista. Eitt av dei mest kjende er: «Den, som kun/ tar spøg for spøg/ og alvor/ kun alvorligt/ han og hun/ har faktisk fattet/ begge dele dårligt.»

No i januar har nok mange opplevd dette: Det vrimlar av snøfnugg frå himmelen, alt blir dekt av kvitt og blir så forunderleg stilt og fredeleg. Kan denne opplevinga formulerast med ord? Ja! I diktekunsten finn vi tolkingar av naturen som gjev oss estetisk nyting like stor som sjølve naturinntrykket. Det meiner eg er tilfellet med songteksten «Når himmelen faller ned» av Anne Grete Preus (1957–2019) frå Mosaikk – 16 biter (1998). Av omsyn til lengd er ei strofe av songen ikkje med her.

I ei tidlegare spalte diskuterte vi kva som er den enklaste teknologien menneska har laga, og vi kom fram til at det må vere ei handøks av stein som er hogd til med ein annan stein. No vil vi drøfte det motsette, nemleg kva som kan vere den mest avanserte teknologien menneska har laga.

I dei førre to spaltene mine har eg konsentrert meg om snøggmat, altså rettar som kan lagast til på under ein halvtime. Ikkje noko i vegen med dei, det moderne livet krev jo slikt iblant, og det kan bli fullgode måltid av det. Men så er eg slik skrudd saman at hjartet mitt bankar for den langsame maten, som kan få fram smakar og nyansar den snøggare maten ikkje rekk å kome i nærleiken av.

For nokre år sidan sat eg i eit flysete og glana på dei andre passasjerane som kom om bord og fann plassane sine. Eg la merke til eit par som skilde seg ut. Dei såg ut som om dei var tekne rett ut av ein motekatalog: høge, slanke, biletskjønne (for eit ord!), velkledde, med blankpussa skor, lêrvesker, diskré sminke og alle hårstrå liggjande på rett plass.