Kommentariatet, politiske analytikarar og valforskarar bomma på stemningar og marginar. Dei er miljøskadde og tolka tal og tendensar feil. Diagnosen var at den tikkande klimabomba ville detonera og prega valet – med stor framgang for dei grønaste partia.

Kan maten vi får kjøpt på butikkane i Noreg, vere farleg? Oppslaga om funn av kjemikalet etylenoksid i matvarer dei siste månadane, med påfylgjande tilbaketrekking av nærare hundre ulike produkt, kan ved fyrste augnekast gje inntrykk av det.

Ungarn er eit land som er vanskeleg for oss å skjøna. Per Egil Hegge fortalde her i avisa om korleis sjakken vart ein døropnar for han i møte med ungararar. Ungarn har fostra mange store matematikarar – og difor ikkje overraskande mange sterke sjakkspelarar òg.

Vi veit det så vel, likevel gløymer vi det godt og grundig kvar gong: Meiningsmålingar, eller gallup, er noko heilt anna enn val. Eller sagt på ein meir bombastisk måte: Den einaste meiningsmålinga som verkeleg tel, eller som har vekt, er den som veljarane leverer oss på sjølve valdagen. Det vil ikkje seia at bortforklåringane er heilt utan interesse, men mest interessante er dei fordi dei dokumenterer det professor Magne Skodvin aldri vart trøytt av å minna studentane sine på: «Det einaste vi lærer av historia, er at vi ikkje lærer noko av historia.»

Det finst ei vandrehistorie som eg har høyrt i Sogn. Andris Vangsnes, ein eldre heidersmann frå Vangsnes, møtte dåverande kronprins Olav. Er det sant at de i Sogn seier du til alle, spurde kronprinsen. «Ja», skal Andris ha svara, «her seier vi du til alle unntatt til deg og far din.»

Me kan ofte sjå (eller høyra) kven som kjem gåande, ut frå ganglaget åleine. Røynde folk kan endåtil kjenna lusa på gangen. Her dreiar det seg om gang i tydinga ‘måte å gå på’, men det kan nok henda at det er lus i eller utpå gangen òg, til dømes i gangkleda som heng der. Men no lyt me koma i gang med den rettelege gjennomgangen av gang-ord – det er ikkje gangbart å lata skravla gå på tomgang slik!

Etter meir enn ei heil veke utan å vere på poesifestival i Ulvik, lyt eg innrømme: Eg saknar å vere på poesifestival i Ulvik. Det er noko urettvist med sjølve livet, dette at det ikkje alltid er poesifestival i Ulvik.

Birger Jåstad (1904–1984) er neste helgelending på lista. Jåstad oppheldt seg i Leirfjord det meste av livet – der voks han opp, og der jobba han som lærar og ordførar.

I norske fiskeoppdrettsanlegg blir det kvart år sett ut om lag 300 millionar laks og aure, og kvart år døyr vel 50 millionar av desse før dei har vorte store nok til å bli slakta. I tillegg kjem dei mange millionane reinsefisk som døyr eller forsvinn frå merdane. Vi veit for lite om kvifor all denne fisken døyr, og berre å vite kor mange som døyr, gjev oss ikkje nokon presis informasjon om fiskehelse og fiskevelferd.

Då styresmaktene i 1989 endeleg opna for skating igjen, etter forbodet som hadde vart i elleve år, fekk dei norske skateskurkane nye sjansar. I staden for å bli jaga kunne dei få sponsorar og bli gjorde stas på i media.

Kommentariatet, politiske analytikarar og valforskarar bomma på stemningar og marginar. Dei er miljøskadde og tolka tal og tendensar feil. Diagnosen var at den tikkande klimabomba ville detonera og prega valet – med stor framgang for dei grønaste partia.

Kan maten vi får kjøpt på butikkane i Noreg, vere farleg? Oppslaga om funn av kjemikalet etylenoksid i matvarer dei siste månadane, med påfylgjande tilbaketrekking av nærare hundre ulike produkt, kan ved fyrste augnekast gje inntrykk av det.

Ungarn er eit land som er vanskeleg for oss å skjøna. Per Egil Hegge fortalde her i avisa om korleis sjakken vart ein døropnar for han i møte med ungararar. Ungarn har fostra mange store matematikarar – og difor ikkje overraskande mange sterke sjakkspelarar òg.

Vi veit det så vel, likevel gløymer vi det godt og grundig kvar gong: Meiningsmålingar, eller gallup, er noko heilt anna enn val. Eller sagt på ein meir bombastisk måte: Den einaste meiningsmålinga som verkeleg tel, eller som har vekt, er den som veljarane leverer oss på sjølve valdagen. Det vil ikkje seia at bortforklåringane er heilt utan interesse, men mest interessante er dei fordi dei dokumenterer det professor Magne Skodvin aldri vart trøytt av å minna studentane sine på: «Det einaste vi lærer av historia, er at vi ikkje lærer noko av historia.»

Det finst ei vandrehistorie som eg har høyrt i Sogn. Andris Vangsnes, ein eldre heidersmann frå Vangsnes, møtte dåverande kronprins Olav. Er det sant at de i Sogn seier du til alle, spurde kronprinsen. «Ja», skal Andris ha svara, «her seier vi du til alle unntatt til deg og far din.»

Me kan ofte sjå (eller høyra) kven som kjem gåande, ut frå ganglaget åleine. Røynde folk kan endåtil kjenna lusa på gangen. Her dreiar det seg om gang i tydinga ‘måte å gå på’, men det kan nok henda at det er lus i eller utpå gangen òg, til dømes i gangkleda som heng der. Men no lyt me koma i gang med den rettelege gjennomgangen av gang-ord – det er ikkje gangbart å lata skravla gå på tomgang slik!

Etter meir enn ei heil veke utan å vere på poesifestival i Ulvik, lyt eg innrømme: Eg saknar å vere på poesifestival i Ulvik. Det er noko urettvist med sjølve livet, dette at det ikkje alltid er poesifestival i Ulvik.

Birger Jåstad (1904–1984) er neste helgelending på lista. Jåstad oppheldt seg i Leirfjord det meste av livet – der voks han opp, og der jobba han som lærar og ordførar.

I norske fiskeoppdrettsanlegg blir det kvart år sett ut om lag 300 millionar laks og aure, og kvart år døyr vel 50 millionar av desse før dei har vorte store nok til å bli slakta. I tillegg kjem dei mange millionane reinsefisk som døyr eller forsvinn frå merdane. Vi veit for lite om kvifor all denne fisken døyr, og berre å vite kor mange som døyr, gjev oss ikkje nokon presis informasjon om fiskehelse og fiskevelferd.

Då styresmaktene i 1989 endeleg opna for skating igjen, etter forbodet som hadde vart i elleve år, fekk dei norske skateskurkane nye sjansar. I staden for å bli jaga kunne dei få sponsorar og bli gjorde stas på i media.