Holocaust «Jødar får ikkje lenger vere menneske» Det er 83 år sidan 529 jødar vart deporterte frå Noreg på skipet «Donau» 26. november 1942. Veka før vart Einar Nathan og 20 andre jødar sende same vegen.
Bok Omvegar til ein dødsdom For mykje generell historie skygger for forteljinga om ei vond kvinne på 1700-talet.
Bokessay Blodmånen over oss – ei historie om fascisme og omvending Georges Bernanos står i klassikarhylla og er aktuell som aldri før. Han tok eit flammande oppgjer med fascistar og si eiga kyrkje.
Samfunn Jag etter luft Kan jakta på dronar i Danmark ha noko til felles med jakta på ubåtar i Hardangerfjorden i 1983? Ja, sett bort frå at russarane truleg stod bak.
Bok Perspektiv på småstaten Noreg Ei ny noregshistorie ser på landet i både eit globalt og mikrohistorisk perspektiv – med nyskapande innramming.
Musikk Heksemeisteren Abbé Vogler var den fyrste komponisten som nytta norsk folkemusikk i kunstmusikken.
Reportasje På gjengrodde gardar Del 6: I ein dal i Wisconsin slo ein flokk gudbrandsdølar seg til for om lag 150 år sidan. Det er ikkje mange att.
Kunst I Eva Furseth Godbit med bismak Bonnard og Norden-utstillinga er kuratert på ein måte som gjer det vanskeleg å gå i djupna. Men ho er særs underhaldande.
Sakprosa Kvardagsvikingar Historiens glør byr på glitrande historieskriving som held det tittelen lover, og meir til.
Historie Det nynorske polarspråket HISTORIE: På 1920-talet fann målmenn og polarstrategar kvarandre i ein intens språkdebatt. Det skulle få konsekvensar for norsk karttradisjon.
Kronikk Slaget i Hafrsfjords betyding i norsk historie Ein regjeringskomité utan støtte frå faghistorisk miljø kan ikkje endre det som fagfolk har kome fram til gjennom generasjonar med forsking og diskusjon.
Bok Gamle songar om igjen Aage G. Sivertsens bok bringar lite nytt til torgs om oppgjeret etter krigen.
Essay I Morten A. Strøksnes Finsk fare i Pasvik Fram til starten av førre hundreåret budde det ingen etniske nordmenn i Pasvik. Norske styresmakter gjorde alt dei kunne for å endre det, slik at området ikkje skulle bli russisk eller finsk.
Biografi Lettkjøpte smil? Hans Dahl måla glade jenter i solfylte fjordlandskap. Ein ny biografi fortel om livsglede, luksus og motvind.
Storbritannia Ho er død, men legg ho seg ned? 50 år etter at Margaret Thatcher vart leiar for det konservative partiet, er delar av populærkulturen framleis opptekne av henne.
Litteratur Den første «heime hos»-reportasjen om Hauge I ein upublisert samtale frå 1965 snakkar Olav H. Hauge om dikting, sambygdingar og Thomas Mann. Og nyttar høvet til å sniklese i annan manns dagbok.
Reise-essay I Morten A. Strøksnes Heime, på «russarsida» Når vi køyrer inn i Sør-Varanger frå nord, kjem vi inn i eit grenseland ulikt alt anna i landet.
Samfunn I Ulf Andenæs Den skotske slekta til Donald Trump Mor til Donald Trump voks opp på Dei ytre Hebridane, i ein landsby av fiskarar og småbrukarar som var heimsøkt av fattigdom og utvandring.
Bok I Bernt Hagtvet Påminning om eit sivilisasjonsfall Historia om dei internerte jugoslaviske slavearbeidsfangane i Nord-Noreg under krigen minner oss om kor internasjonal nazismen var, og kva menneske kunne få seg til å gjera.
Ordskifte Korrupsjon i det gamle og det nye Spania «Staten i Spania var heilt til fram til 1930-talet ikkje ein som prøvde å representera breie lag av folket.»
Historie I Torgeir Sæveraas Nok ein replikk Innlegget frå Ingeborg Solbrekken og Christopher S. Harper i Dag og Tid nr. 24 inneheld såpass mange feil og unøyaktigheiter at eg ser meg nøydd til å svare dei ein gong til.
Historie Lærarane stod imot nazifiseringa Lærarstriden under krigen var eit klassisk døme på offentleg mot då det verkeleg galdt.
Bok I Gjert Vestrheim Sakprosa: Bysantinerne. Den lange historien Christine Amadou har skrive ei fin innføringsbok om kven bysantinarane var, og kvifor dei er viktige.
Kommentar Den lange krigen Røtene til krigen i Ukraina går heilt attende til stormaktsrivaliseringa i Europa og oppkomsten av Tyskland som utfordrar på 1800-talet.
Bokkommentar Dei ulydige var heltane Sigrid Undset stilte seg i spissen for å redde jødar, men hennar eigen biskop forbaud katolikkane å drive motstandsarbeid. Først åtti år etter krigen kjem sanninga fram.
Historie I Torgeir Sæveraas Ei utfordring vi står overfor i ettertid, er å freiste å forklare kvifor sjølv «gode nordmenn» stundom handla i strid med både eigne og landets interesser. Les sluttreplikken her.
Kommentar I Bernt Hagtvet Frå beinhardt diktatur til fredelege maktskifte Eit halvt hundreår er gått sidan Franco-regimet gjekk i grava og Spania kunne famla seg fram på vegen mot demokratiet.
Historie De burde sagt nei Torgeir Sæveraas baserer fortsatt sin usaklige folkerett på at «krigens lov er at makt er rett», meiner Ingeborg Solbrekken og Christopher S. Harper. Les tilsvaret her.
Historie «Det sentrale er at okkupasjonsmakta uansett ville ha funne ein måte å innfri sine stadig aukande krav på» Torgeir E. Sæveraas svarar Ingeborg Solbrekken og Christopher S. Harper.
Intervju I Ottar Fyllingsnes Kan alle verta torturistar? Etter krigen vart Max Rook omtalt som eit monster og eit udyr, men var han berre det? Kristin Aalen har skrive bok om torturisten frå Bergen.
Sakprosa Året som endra livet til Gloria Rasehatet i etterkrigstidas USA er tema i svenske Elisabeth Åsbrinks bok om skolesaka i Little Rock i 1957.
Ordskifte Ord til Torgeir Sæveraas Rygg og banksjefenes taushet overfor ranene som fant sted under andre verdenskrig, står i sterk kontrast til motet som ble vist av de som ofret seg for motstandskampen.
Skrifthistorier I Ottar Grepstad Lyden av skrift Det skrapa og skreik frå rissinga i stein og bein. Dei neste tusenåra gjekk skrivinga stilt for seg. Med skrivemaskinen var det slutt på skrivefreden.
Bok I Torgeir Sæveraas Lite overtydande Boka til Ingeborg Solbrekken, Landssvik og profitt, er prega av karakteristikkar, spekulasjonar og utdeling av moralske dommar.
Historie I Bjarte Bruland Norske jødar og frigjeringa 1945 Hundrevis av norske jøder flykta til Sverige i 1942 og 1943. Våren 1945 hadde dei mange norske jødane framleis eit håp om at familie og vener no ville kome heim.
Litteratur I Klaus Johan Myrvoll Målskapar og målreisar I Olav Nygards språkeksperiment låg eit djupt målengasjement.
Skrifthistorier I Ottar Grepstad Bly og blekk i handa Ein gong var alt handskrift. Med papir blei det fleire trykte skrifter enn handskrivne dokument.
Historie I Bjørn Kvalsvik Nicolaysen Då nynorsken song seg inn i sjelene, kristenlivet og folket Nynorsk Salmebok har hatt ei sterk rolle i forståinga av forsoning og samvirke.
Historie I Svein Gjerdåker Då krigen kom til Vestlandet Noreg var ikkje førebudd på krigen som skulle koma. Det skulle soldatar og offiserar få merka til fulle. I år er det 85 år sidan den andre verdskrigen kom til Noreg.
Skrifthistorier I Ottar Grepstad Silkevegar med papir Papir blei produsert i Kina frå ca. 100 e.Kr., men makthavarane heldt nyvinninga hemmeleg i over 600 år.
Sakprosa I Gjert Vestrheim Svanesongen Då Palmyra vart øydelagd av IS i 2015, sette Paul Veyne seg føre å fortelje kva som var gått tapt.
Skrifthistorier Bøker av sau og geit Pergament var svaret på tunge leirtavler og skjøre rullar av papyrus. For første gong var eit materiale i bruk som kunne brukast om att – til meir enn å skrive på.
Kronikk Eventyrdronninga I år er det 100 år sidan den fyrste eventyrboka til Regine Normann kom ut. I eventyra hennar vinn det gode, og helten er ein ekte helt.
Skrifthistorier I Ottar Grepstad Blekk på papyrus Tørka flak av sumpplanten papyrus blei fletta og limte til rullar. For første gong var materiale å skrive på ei handelsvare som det lønte seg å ha kontroll over.
Skrifthistorier I Ottar Grepstad Det første trykket Det første trykket stammar ikkje frå Kina og har ikkje noko med Johann Gutenberg å gjere. Ser ein stort på det, blei det laga i eit palass på Kreta for 3700 år sidan.
Skrifthistorier I Ottar Grepstad Strekar i brend leire Ei kvinne i dagens Irak om lag 2200 f.Kr. skal ha vore den første som signerte skjønnlitterære tekstar. Ho var truleg ei kongsdotter, men i dag veit ingen kva ho heitte.
Skrifthistorier I Ottar Grepstad Avslørande funn frå fortida Menneske har snakka saman i fleire hundre tusen år og skrive i nokre få tusen år. Først dei siste hundre åra er dei gamle spora etter skrift funne att.
Amerika I Hallgeir Opedal Kanalkrøll i Panama Panamakanalen er eit resultat av politisk hestehandel og amerikansk ingeniørkunst. 36 år etter siste invasjon trugar president Donald Trump med å kome tilbake. Det er meir enn Kina som plagar han.
Skrifthistorie I Ottar Grepstad Materielle rammer for skrift Historia om skriving utgjer minst 5500 år. Materielt sett utgjer det fem tidsaldrar: leire, papyrus, pergament, papir og skjerm.
Samfunn 80 år sidan dødsmarsjane frå Auschwitz Sidan 2005 har den internasjonale holocaustdagen vore markert 27. januar, til minne om frigjeringa av Auschwitz på denne dagen i 1945. Korleis gjekk det med dei få norske fangane som var i live på det tidspunktet?
Skrifthistorier I Ottar Grepstad Skriveskule ved Nilen Ottar Grepstad skriv om makta i skrift gjennom tusenår.
Sjelesørgjaren til Quisling I filmen Quislings siste dager ber sjelesørgjaren til Quisling på ei sterk skamkjensle over eit jødisk ektepar som har vore i dekning i husværet til familien. Men det får eg ikkje til å stemme.
Audiens hos diktarkongen i Weimar Søndag 15. mai 1831 stod ein spent og nervøs 28-årig nordmann føre eit stort hus på Frauenplan 1 i Weimar.
Det EU som nordmenn røysta nei til i 1994, er eit heilt anna EU enn vi ser i dag. Eller? Vi har spurt to ekspertar som stod på kvar si side for 30 år sidan.
Økonomi Fortid for alle pengane Kor mange museumsbygg- og gjenstandar treng vi, og kor store ressursar skal vi bruke på dei?
Bok Personleg rapport om SV Boka Steinar Stjernø har skrive om SV, reiser indirekte mange spørsmål utan svar.
Sæveraas sin felle «Det er en roman som prøver å tenke seg hvordan historiens farligste norske nazist kan ha blitt til.»
Bok Rett i fella Nikolaj Frobenius tar seg altfor godt til rette i kjeldematerialet. Rinnan-romanen hans er både problematisk og uinteressant.
Historikarane, Napoleon og Spinning Jenny Dei store tekniske oppfinningane har stått i sentrum for å forklare historias gang.
