30 år etter eit folkemord

Bilturen frå Sarajevo går ut i naturen. Bosnia-Herzegovina er eit vakkert land med eit variert landskap. Men vi skal ikkje hit for å beundre naturen. Vi er på veg til staden for det siste folkemordet i Europa, der vi duvar gjennom skogar, slynger oss ned dalsider, passerer små byar og landsbyar. 

Sola skin, vi er i ei verd av fred. Innimellom kan plassar vi passerer minne om ein idyll. Men målet vårt, staden vi skal vitje, er eit namn Europa enno minnest for blodet og for drapa som skjedde der, offera, krigens grufulle, verste sanning. Mordet på mennene i ei heil folkegruppe, dei bosniske muslimane, bosnjakane, som hadde teke tilflukt der fordi det var krig. Tilflukt hos eit FN som ikkje greidde å halde lovnadane dei hadde gjeve muslimane om at det var trygt. Fleire og fleire, ja, hundretals som vart til tusentals, hadde samla seg i den vesle byen med det namnet som enno i dag gjev konnotasjonar til dei verste sidene ved menneska, lysta til å drepe dei andre: Srebrenica.

Frå frykt til død

11. juli i år, er det på dagen tretti år sidan det verste folkemordet i etterkrigstida i Europa fann stad i den vesle, FN-overvaka byen. I det i dag oppdelte – og etter freden i Dayton, folkegruppeinndelte Bosnia-Herzegovina, som også inneheldt den serbiske provinsen Srbska, ligg Srebrenica nettopp i dette serbisk-styrte området, i ein av kantonane, som dei kallar fylka sine her. 

Da krigen gjekk føre seg i 1995, var det ikkje langt over til grensa mot Serbia, og det var med støtte frå Serbia styrkane som tok kommandoen over Srebrenica i desse dramatiske julidagane kom, utan at FN kunne gjere noko frå eller til. Dei dagane da den seinare krigsforbrytardømde Ratko Mladic utførte sitt groteske livsverk, kom hit i spissen for dei bosnisk-serbiske styrkane som skulle «drive tyrkarane ut», som Mladic vart kjent for å ha sagt, da han stod på eit gatehjørne i sentrum og tala til dei vettskremde muslimane som hadde samla seg i byen og alt frykta det verste. 

FN-styrken som ikkje kunne gjere noko frå eller til, var hollandsk, og framfor alt, den var for liten. Folk flykta allereie gjennom skogane og over åsane ikring Srebrenica da fienden kom til dei, i redsle for Mladic og folka hans. For enda dei var under FN-vern, var dei ikkje trygge. Kanskje forstod dei det, for ingen var utan frykt for kva dei serbiske styrkane kunne ha med seg av vondskap da dei kom. Men ingen forstod det som kom. Det venta ingen. Slike grufulle handlingar er heldigvis nokså sjeldne i menneskehistoria. 

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare

Digital tilgang – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.

E-postadressa di

Eg godtek vilkåra

Eller kjøp eit anna abonnement

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare