Grensemysteriet

Sør-Varanger blei norsk, sjølv om området hadde blitt rekna som russisk. Storpolitiske omstende forklarer delvis saka, men ein kjem heller ikkje unna rein flaks og slumpetreff.

Finsk fare i Pasvik

Fram til starten av førre hundreåret budde det ingen etniske nordmenn i Pasvik. Norske styresmakter gjorde alt dei kunne for å endre det, slik at området ikkje skulle bli russisk eller finsk.

Byen som kom inn frå kulda

I Kirkenes er det ei kjensle av at ting har gått i revers, og byen er blitt ein hovudarena for Russlands minnekrig.

I skuggen av jernteppet

Sør-Varanger endra seg radikalt da grensa mot Russland blei opna. Så endra alt seg tilbake igjen, men ikkje til det same.

Eksistensielle trugsmål

Israel vil framleis ha regimeendring. Om Iran ikkje ville ha atomvåpen før, så vil dei det no. Dermed er dei siste to vekene med krig berre eit kapittel i ei soge som enno kan ende riktig ille.

HL-senterets problem

Ved å vike unna det moglege folkemordet mot palestinarane bryt HL-senteret med oppgåva vi som samfunn har gitt dei.

Et fortegnet bilde av HL-senteret

Hunger Games

Israel held palestinarane i Gaza på randa av full hungersnaud. Dokumentasjonen lèt seg vanskeleg tolke på andre måtar.

Mangfaldsparadoks del II

Statusen til mangfaldet i ein større samanheng.

Europas sjuke mannschaft

Er den tyske grunnmuren i ferd med å forvitre?

Glimt av stordom

Fenomenet Bodø/Glimt har vekt internasjonal oppsikt. No ventar Lazio i kvartfinalen i Europaligaen.

Tabula rasa i Gaza

President Trump planlegg eit Gaza utan palestinarar. For kort tid sidan var det noko berre dei mest høgreradikale ekstremistar kunne våge å drøyme om.

Heimi í Húsi

Nokre av oss lengtar som villfarne trekkfuglar etter vêrbitne vulkanøyar langt ute i Nord-Atlanteren. Vi er kanskje det nye Nato.

Herzogs grenselause liv

Werner Herzog har levd eit vilt og romantisk liv, alltid klar til å ofre alt for kunsten.

Skjermbrukutvalet har levert sin rapport. Han kunne vore skriven av ein chatbot.

Ein mann for alle årstider

LILLEHAMMER: Etter å ha skrive to svært populære bøker om landbruk og sauehald hamna James Rebanks i ei krise som førte han til eit dunvær på Helgeland.

Trøbbel på heimebane

Tyskland har hatt eit godt fotball-EM, men landet er på veg inn i den verste krisa etter andre verdskrigen.

Da Mossad drog til Haag

Gaza-krigen har vore ein diplomatisk katastrofe for Israel. Avsløringar om at landet har drive med spionasje og trugsmål mot dommarar i Haag, har ikkje gjort saka betre.

Baksida av medaljen

Forsvaret og forsvarssjefen har måla seg inn i eit hjørne. Dei nekta for at dei visste at feil mann blei tatt. Så påstår dei at mannen dei tok, uansett må ha vore ein Taliban-leiar.

Lygekorset med sverd og eikelauv?

Eirik Kristoffersen fekk Krigskorset med sverd for leiinga av spesial­operasjonar i Afghanistan. I den viktigaste skulle ein sentral Taliban-leiar ha blitt arrestert. Så begynte historia å smuldre opp.

Donald Trump er ikkje alltid heilt på jordet. Han blei dømt for bagatellar av ein domstol som ikkje er upartisk.

– Søkke imponert

NORD-NOREG ORD FOR ORD

Bak Nordnorsk ordbok ligg livsverket til ein stor kvinneleg språkforskar frå Lofoten. Ho kjempa seg forbi mange hinder, men møtte alltid nye og fekk aldri anerkjenninga ho fortente.

Krasnik og eg

Dei som følger debatten, kan sjå to ulike haldningar til Israel og Palestina utfalde seg.

Guds vreide over Columbia

Fleire tusen amerikanske studentar er blitt arresterte for å demonstrere mot Israel. USAs normalt så sterke ytringsvern blir utfordra.

Alt dette var framleis ikkje nødvendig

Tilnærminga Martin Krasnik står for – velvilje, forståing, mild kritikk – har vore brukt av Vesten i fleire tiår. Denne tilnærminga har ikkje verka så langt, og kjem sannsynlegvis ikkje til å gjere det i framtida.

Privatisering er eit klondyke for velferdskonsern

Gift

Mange tenker at norske styresmakter arbeider for fellesskapet, gjer jobben sin og har krav på vår tillit. Tilstanden i norske fjordar viser at dette ikkje er tilfellet.

Nedrebø og Putin

Topographia Norvegica

Ferdaminne frå seinsommaren 2023, på vegen gjennom landet, til ei gravferd ved ein fjord i Nordland, der ein onkel har etterlate seg eit enormt bibliotek.

Ut og mate bendelorm

Høgres kraftige valframgang inneber nye rundar med privatisering. Kor går den norske velferdsstaten?

Ut og mate bendelorm

Høgres kraftige valframgang inneber nye rundar med privatisering. Kor går den norske velferdsstaten?

USAs interessesfærar

Reinsdyr og rein kraft

Regjeringas energiplanar i Finnmark lar seg ikkje gjennomføre – på grunn av urfolkspolitikken.

Mikkelsens metode

Mennesket Magnar Mikkelsen høyrer heime i Vest-Finnmark. Forfattaren Magnar Mikkelsen høyrer heime i den norske kanon. Akkurat no er ingen av dei heime.

Eit vinraudt, svart hav

Det er lofotsesong i gamle Skrova, og aldri har det vore stillare.

Rapport frå Torske-Noreg

Når vi endeleg kjem oss på havet, blir Aeolus’ vreide vekt utanfor Skrova.

Retting

Svar til kritikarar

Balladen om Annæus Myklevand

Båten er ikkje klar, men som erstatning byr vi på ei spektakulær røvarhistorie frå røynda. Hugo Aasjord er kunstnar, og oldefaren freista å gjere kunst av sine kriminelle affærar.

Landing i Bodø

Jean-Paul Sartre, Simone de Beauvoir, Karel Capek, Olga Scheinpflugová og Dan Cooper og eg: Burøylukta bind oss saman.

Genetisk essensialisme?

Mislykka «opprydding»

Om det norske og det samiske (3)

Kunstlivet er blitt ein viktig arena for urfolkskampen til samane, men korleis står det til med presisjonen? Har omgrepet «urfolk» djupt problematiske røter i kolonitida?

Det norske og det samiske

Langlesing: Striden om vindkraftverka på Fosen har piska opp ein lang rekke konfliktar rundt det norske og det samiske. I dette essayet tar Morten A. Strøksnes for seg bitre kontroversar rundt eigedomsrett, ILO-konvensjon nr. 169, historie, juss, demokrati, identitet, reindrift, fiske og kunst.

Om det norske og det samiske (2)

Korleis passar våre førestillingar om reindrift overeins med røynda? Har sjøsamar meir rett til fisken i havet enn etnisk norske fiskarar?

Om det norske og det samiske

DEL 1. Striden om vindkraftverka på Fosen har piska opp ein lang rekke konfliktar rundt det norske og det samiske. I dette essayet tar Morten A. Strøksnes for seg bitre kontroversar rundt eigedomsrett, ILO-konvensjon nr. 169, historie, juss, demokrati, identitet, reindrift, fiske og kunst.

Full siger?

Våre interesser er ikkje nødvendigvis identiske med Ukraina sine.

Blind på eine auget

Russiske soldatar og leigesoldatar står bak krigsbrotsverk i Ukraina. USA er knallhard i kritikken og vil ha skuldige straffa, men møter seg sjølv i døra.

Svar til HL-senteret

Open kloakk

Den digitale revolusjonen skulle gjere oss meir effektive, mobile og frie. Så kvifor vassar eg dagen lang til knes i digital septikslam?

Nordnorsk noir

Ottar Brox har i 60 år kjempa for kystfolks rettar, slik den nye filmen viser: Kampen har vore heroisk – og dømd til nederlag.

Sterke påstandar, svak undersøking

Svar rett, og du blir vurdert som fordomsfull. Svar feil, og du er på dei godes side. Slik er det med fleire av påstandane i undersøkinga om nordmenns haldningar til jødar og muslimar.

Heimesiger i Qatar

Fotball-VM i Qatar har vist fotball – og kanskje eit geopolitisk skifte.

Laksebaronar utan lusekufte

Grunnrente på oppdrett handlar om demokratisk kontroll over naturressursar – og over ein bransje som er blitt altfor høg og mørk.

Spektakulær nedgang i norsk rasisme

Der har du ein tittel du aldri har sett før. Kvifor det, når påstanden nesten må vere sann?

Fisken som korrumperte Noreg

Ei ny bok viser korleis oppdrettslaks endra Noreg.

Ei slagmark av løgner

USA visste tidleg at det meste gjekk gale i Afghanistan. Krigen blei bygd vidare på løgn og medviten manipulasjon som norske politikarar enten slukte eller var med på.

Scener frå ein pinleg debatt

Satirikarane fortvilar, for årets store norske kulturdebatt kom fiks ferdig parodiert.

Ein varsla fiasko

Jens Stoltenberg seier at Nato no må stille vanskelege spørsmål. Vi bør gjere det same – til Jens Stoltenberg, norske politikarar og delar av norsk presse.

Kvart over tolv

Tida er overmoden for å sjå dei kalde realitetane i Palestina-konflikten i auga.

På vår vakt

Marinbiolog Alexandra Morton nekta å vere tilskodar til grov miljøkriminalitet og tok kampen mot canadiske styresmakter og norske oppdrettskonsern.

Havrånaren

Erna Solberg har pynta seg med lånte fjør, og resultatet er eit gedigent mageplask.

Brennoffer og branntomter

Mens eg las ei bok om erstatningar til jødar for uretten dei blei påførte under krigen, hamna eg i eit Finnmark i flammar.