Me kan ikkje berre gå her og bruka ordet her utan å sjå nærare på det. Rett nok er det mangt anna her i verda som lyt få merksemd, men her er mange grunnar til å granska dei småe orda som sprett fram her og der i setningane våre. Ingen skal koma her og seia at her er eit inkjevetta!

«Used er lettare lært enn avlagd», seier ordtaket. Vonlaust er det likevel ikkje. På same vis som me kan læra oss gode seder, kan me leggja av oss useder. Stundom lyt sedskapspolitiet koplast inn, men mykje av det som vert kalla sedløyse, er so meinlaust at folk ordnar opp seg imellom. Til dømes når nokon syng sedlause viser. Sedskapsforbrytarar flest har gjort verre ting enn det.

Stundom lyt ein heva røysta og hovudet og heva seg over folkesnakket. Men det skal helst ikkje gå so langt at ein kjenner seg heva over lova. Hoven framferd er i det heile lite omtykt, so når ein merkar at trongen til å heva seg over andre kjem snikande, er det lurt å hiva seg på sykkelen heimover, ta nokre armhevingar og setja ein deig til heving i staden.

Takk vere den store rumpemuskelen kan menneskja reisa seg frå ein stol, gå opp ei trapp – ja, gå på to bein i det heile. Men mange av oss tenkjer nok mest på korleis rumpa ser ut. Nokre trenar rumpa jamt og drøymer om struttande rumpeballar (jf. sprettrumpe). Litt rumpetrening er betre enn å sitja på rumpa heile dagen, men det er no so at me kjem til verda med ulikt utgangspunkt. Det gjeng an å leva med hengjerumpe òg.

Regjeringa har nyleg lansert ein handlingsplan for norsk fagspråk, men eg er ikkje overtydd om at han vil utgjera så stor forskjell. I Dag og Tid 16. juni skreiv eg at planen står i ein skvis mellom to typar sjølvberging i norsk akademia; at me skal produsera vår eiga samfunnsnytte, og at me skal styrka vår felles kulturelle identitet.

Dei siste åra har stadig meir undervisning og forsking ved universitet og høgskular føregått på engelsk. Regjeringa vil at norsk framleis skal vere eit fullverdig og samfunnsberande språk i Noreg. I ein ny handlingsplan har vi derfor lagt fram konkrete grep for å tryggje og styrkje norsk fagspråk for framtida.

Om ein kjenner seg frisk og rask, kan ein ta på seg raske briller og susa av garde på sykkel eller noko anna som trillar fort. Sit ein derimot inni ein rask bil, har ein radt ikkje same trongen for slike briller. Likevel kan ein tykkja at dei er kule, brillene, og det finst folk som raskt gjev mange tusen for eit godt par. Men no lyt me raska på, so ikkje heile stubben druknar i brillepreik og anna rask.

For å få gjort arbeidet mitt som professor best mogeleg må eg skriva og snakka på engelsk. Dei nye tiltaka frå regjeringa forandrar ikkje det faktum at kvardagsleg nytteverdi stadig vekk trumfar språkleg identitet.

«Når horna er av, er det seint å stanga», seier ordtaket. Den som er kollete (utan horn), kan plaga folk på anna vis. Det er fullt mogleg å skada nokon med eit skohorn, og det er leitt å stå rett attmed ein bil når føraren legg seg på hornet. Men horn tyder fyrst og fremst ‘utvokster på hovudet hjå dyr’. Slirehorn eller ekte horn finn me hjå drøvtyggjarar i oksefamilien. Dyr i hjortefamilien kan ha gevir. Nashornet og sjiraffen har særmerkte horn, og mange leddyr har følehorn.

Berre grønskollingar trur at golvet vert grønt om me vaskar det med grønsåpe. Å nytta grønsåpevatn på vokstrar kan hjelpa mot utøy, men vokstrane vert ikkje eviggrøne av det. Verbet grønvaska, laga etter mønster av kvitvaska, fortel oss at det likevel er mogleg å vaska noko grønt. Då er det tale om å løyna eller fjerna det miljøskadelege ved noko: «Dei grønvaskar politikken sin» (jf. «grøn energi», «det grøne skiftet»).