JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Ord om språkKunnskap

Vik frå meg

Vikingar kunne nok vika for overmakta, men det er ikkje difor dei er kalla vikingar.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Vikingar i Hafrsfjord utanfor Stavanger. Bakgrunnen til ordet viking er opstridd og uviss.

Vikingar i Hafrsfjord utanfor Stavanger. Bakgrunnen til ordet viking er opstridd og uviss.

Foto: Alf Ove Hansen / NTB

Vikingar i Hafrsfjord utanfor Stavanger. Bakgrunnen til ordet viking er opstridd og uviss.

Vikingar i Hafrsfjord utanfor Stavanger. Bakgrunnen til ordet viking er opstridd og uviss.

Foto: Alf Ove Hansen / NTB

2447
20240607
2447
20240607

Me kan på ei og same tid ha mat i munnvika, vikar i hårgarden og vikeplikt for trafikk frå høgre. Kan henda har me i tillegg eit avvikande eller fråvikande syn på noko. Nokre tykkjer at det er veikt å vika, og dei har fylgjeleg den grunninnstillinga at dei ikkje skal vika ein tomme (eller ei fotsbreidd og liknande). Men som ordtaket seier: «D’er betre å vika enn velta.»

Vikingar kunne nok vika for overmakta, men det er ikkje difor dei er kalla vikingar. Bakgrunnen til viking er i det heile omstridd og uviss. Ein av mange teoriar er at ordet tyder ‘mann frå Vika’. Vika (norr. Vík og Víkin) er eit gamalt namn på landskapa kring Oslofjorden og Skagerrak frå Gjernestangen til Göta älv. I dag er Vika òg namn på eit område i Oslo sentrum, nord for bukta Pipervika. Tamburar (trommeslagarar) og piparar (fløytistar) i brigademusikken var ei tid busette der.

Gåta om viking lyt få liggja. Men verbet vika og hokjønnsordet vik heng tvillaust saman. Vik nyttar me om (tronge) innskjeringar i strandlina, småe fjordarmar, ymse andre innbøygar eller ting som liknar på det (t.d. munnvik). Norsk stadnamnleksikon fortel at vik i grunnen tyder ‘stad der lendet vik tilbake’. Ordet ter seg i mange fleire stadnamn enn dei ovannemnde.

Adjektivet veik høyrer visst òg til denne ætta. (Det ordet vart drøft i nr. 44, 2022.) Kva med veke? Og svika? Har dei noko med vika å gjera? Utgreiingane i ordbøkene avvik noko frå kvarandre på dette punktet, diverre.

Vika er likevel ikkje på vikande front. Me grip gjerne til dette ordet når me talar om å draga seg (seint) attende, gå til sides eller gjeva etter. Natta må vika for dagen, og eigenbaten bør vika for fellesskapen. Visse folk vik ikkje tilbake for noko som helst. Men dersom dei bryt ein ufråvikeleg regel, får det fylgjer.

Stundom er det naudsynt å vika av frå kursen. Mange har òg sett seg nøydde til å vika av frå den rette læra, endå det kostar mykje. Å kalla folk avvik skal me ikkje gjera, ikkje eingong om dei har sterkt avvikande meiningar. Men me kan prøva å vikja dei (‘få til å endra retning, få (hest) til å svinga («ein lettvikt hest»); få til å endra meining’ mfl.).

Vikja (og vigga, vikka) vert dessutan nytta om å kvessa ei sag ved å bøya ut annakvar sagtann til same sida: «Saga er for lite vikt.»

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Me kan på ei og same tid ha mat i munnvika, vikar i hårgarden og vikeplikt for trafikk frå høgre. Kan henda har me i tillegg eit avvikande eller fråvikande syn på noko. Nokre tykkjer at det er veikt å vika, og dei har fylgjeleg den grunninnstillinga at dei ikkje skal vika ein tomme (eller ei fotsbreidd og liknande). Men som ordtaket seier: «D’er betre å vika enn velta.»

Vikingar kunne nok vika for overmakta, men det er ikkje difor dei er kalla vikingar. Bakgrunnen til viking er i det heile omstridd og uviss. Ein av mange teoriar er at ordet tyder ‘mann frå Vika’. Vika (norr. Vík og Víkin) er eit gamalt namn på landskapa kring Oslofjorden og Skagerrak frå Gjernestangen til Göta älv. I dag er Vika òg namn på eit område i Oslo sentrum, nord for bukta Pipervika. Tamburar (trommeslagarar) og piparar (fløytistar) i brigademusikken var ei tid busette der.

Gåta om viking lyt få liggja. Men verbet vika og hokjønnsordet vik heng tvillaust saman. Vik nyttar me om (tronge) innskjeringar i strandlina, småe fjordarmar, ymse andre innbøygar eller ting som liknar på det (t.d. munnvik). Norsk stadnamnleksikon fortel at vik i grunnen tyder ‘stad der lendet vik tilbake’. Ordet ter seg i mange fleire stadnamn enn dei ovannemnde.

Adjektivet veik høyrer visst òg til denne ætta. (Det ordet vart drøft i nr. 44, 2022.) Kva med veke? Og svika? Har dei noko med vika å gjera? Utgreiingane i ordbøkene avvik noko frå kvarandre på dette punktet, diverre.

Vika er likevel ikkje på vikande front. Me grip gjerne til dette ordet når me talar om å draga seg (seint) attende, gå til sides eller gjeva etter. Natta må vika for dagen, og eigenbaten bør vika for fellesskapen. Visse folk vik ikkje tilbake for noko som helst. Men dersom dei bryt ein ufråvikeleg regel, får det fylgjer.

Stundom er det naudsynt å vika av frå kursen. Mange har òg sett seg nøydde til å vika av frå den rette læra, endå det kostar mykje. Å kalla folk avvik skal me ikkje gjera, ikkje eingong om dei har sterkt avvikande meiningar. Men me kan prøva å vikja dei (‘få til å endra retning, få (hest) til å svinga («ein lettvikt hest»); få til å endra meining’ mfl.).

Vikja (og vigga, vikka) vert dessutan nytta om å kvessa ei sag ved å bøya ut annakvar sagtann til same sida: «Saga er for lite vikt.»

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Emneknaggar

Fleire artiklar

Stridsvogner øver på å slå attende kinesiske landgangsstyrkar på Penghu-øyane i Taiwansundet.

Stridsvogner øver på å slå attende kinesiske landgangsstyrkar på Penghu-øyane i Taiwansundet.

Foto: Taiwan Military News Agency / Taiwan's Defense Ministry / AP / NTB

UtanriksSamfunn

Starten på ein storkrig?

For tida bur eg i eit fredeleg, demokratisk og velståande land, som risikerer å utløysa den neste storkrigen i verda.

HalvorEifring
Stridsvogner øver på å slå attende kinesiske landgangsstyrkar på Penghu-øyane i Taiwansundet.

Stridsvogner øver på å slå attende kinesiske landgangsstyrkar på Penghu-øyane i Taiwansundet.

Foto: Taiwan Military News Agency / Taiwan's Defense Ministry / AP / NTB

UtanriksSamfunn

Starten på ein storkrig?

For tida bur eg i eit fredeleg, demokratisk og velståande land, som risikerer å utløysa den neste storkrigen i verda.

HalvorEifring
Brussel-buarar på Place de la Bourse, børsplassen i sentrum av byen, heidrar offer for islamistsjølvmordsbombarane på Zaventem-flyplassen og Maelbeek metrostasjon i mars 2016, der til saman 32 menneske miste livet.

Brussel-buarar på Place de la Bourse, børsplassen i sentrum av byen, heidrar offer for islamistsjølvmordsbombarane på Zaventem-flyplassen og Maelbeek metrostasjon i mars 2016, der til saman 32 menneske miste livet.

Foto: Peter Dejong / AP / NTB

Samfunn

Jihadismen lever

Tenåringar blir rekrutterte til terrororganisasjonar. Svenske kriminelle nettverk utfører aksjonar i Skandinavia for Iran. Nye konstellasjonar oppstår blant ekstremistiske grupper.

Ole JanLarsen
Brussel-buarar på Place de la Bourse, børsplassen i sentrum av byen, heidrar offer for islamistsjølvmordsbombarane på Zaventem-flyplassen og Maelbeek metrostasjon i mars 2016, der til saman 32 menneske miste livet.

Brussel-buarar på Place de la Bourse, børsplassen i sentrum av byen, heidrar offer for islamistsjølvmordsbombarane på Zaventem-flyplassen og Maelbeek metrostasjon i mars 2016, der til saman 32 menneske miste livet.

Foto: Peter Dejong / AP / NTB

Samfunn

Jihadismen lever

Tenåringar blir rekrutterte til terrororganisasjonar. Svenske kriminelle nettverk utfører aksjonar i Skandinavia for Iran. Nye konstellasjonar oppstår blant ekstremistiske grupper.

Ole JanLarsen

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis