Tida er til, uhandgripeleg, men målbar, stundom irriterande, og ender og då lækjande. Me reiser alle i tida, men for det meste i same tempo og retning. I den nye boka til Martin Tesli, eit framhald av den gamle, vert det gjort ei slags tidsreise 500 år attover i tid, på ein måte konkret, på ein annan måte abstrakt.

Litt uærbødig, kanskje, men eg må tenke på det mor mi sa til meg då eg var lita og gjorde grimasar: «Ikkje gjer slik, du kan bli slik», når eg opnar Carl Henrik Berges debutroman Saltstøttens sønn og finn at fleire personar er forvandla til saltstøtter. Har dei ikkje høyrt på mor si? Men lenger enn det kan eg ikkje trekke den assosiasjonen, for i denne romanen er det verken plass til grimasar eller til å vere uærbødig.

Dei siste åra har klimaet blitt det store temaet i samtidslitteraturen, med Maja Lunde i spissen, i selskap med Carl Frode Tiller, Sara Sølberg, Bjørn Vatne, danske Theis Ørntoft og svenske Kerstin Ekman, for å nemne nokre namn.

Så har også diabetikarane fått si bok. Det vil seie: Vi har alle fått diabetikarens bok. Ein mann vaknar i ei sjukehusseng etter sterk føling, og lett desorientert helsar han på ein sjukepleier han trur heiter Tansport. I ein draum, eller i ørska, har han kjent ei stor hand over seg ved eit stup på fjellet. Etter kvart legg han ut på ei ferd saman med ein naken mann for å stele insulin. Dei hamnar mellom anna i Afrika.

Forteljinga om den einskilde kjem sjeldan til syne på yta. Det veit kvar og ein om seg sjølv, men ein gløymer det fort når det gjeld andre. Ei av oppgåvene til litteraturen er å levera bidrag til protokollen over opplevinga av å vera eit menneske. I vår fredelege del av verda har slike bidrag sjeldan samanheng med store verdshendingar, men mellom oss finst det folk med ekstreme røynsler, og ein av dei er forfattaren Mazdak Shafıeian frå Iran. Han har budd lenge i Noreg og skriv framifrå på norsk, men i den nye boka hans er det røynslene frå barndommen i Iran, under krigen mellom Iran og Irak, som er temaet.

Det er kan hende ein trend i samtidslitteraturen å skildre menneske som hemningslaust tråkkar over sosiale og moralske grenser. Sjølv om også Ida Hegazi Høyer nyttar humor, er romanen hennar meir alvorstyngd enn for eksempel dei siste til Agnes Ravatn og Nina Lykke. Til gjengjeld rammar Kirurgen lesaren på eit meir eksistensielt plan og avslører fleire lag av både menneskesinnet og tidsånda.

Odd Klippenvåg har eit langt forfattarskap bak seg, med femten romanar og åtte novellesamlingar sidan debuten i 1978, og tidlegare i år kom eit utval av novellene hans ved Eirik Lodén. I skyggen av Eiliv er den sekstande romanen hans.

Vi er ikke her for å ha det morsomt, heiter den mykje omtalte siste romanen til Nina Lykke, men her er det ikkje vanskeleg å more seg. Vi blir kasta ut i eit kalas av ein samfunnssatire, som er så presis og så overdriven at det er ein fryd å lese.

Det er hevda at Noreg er landet der misunning og sjalusi er sterkare enn seksualdrifta. Desse brysame kjenslene er velkjende drivarar for dramatikk, både i røynda og i kunsten. Auka velstand gir nok stadig nye høve til svartsjuke. I Gjestene går det over styr for ein kommunalt tilsett rådgivar når ho og mannen låner ei luksushytte i skjergarden.

Eg trur det er rett å seie at stein er hovudpersonen i denne debutromanen av Leander Djønne. Som i stein, berg, fjell, ur. I det første kapittelet blir fjellet personifisert, der det ikkje «bryr seg» om dei ofselege vindkasta, og der det heiter: «Steinen hadde aldri kjent seg framandgjord. Aldri tenkt på seg sjølv som noko anna.» Lesaren blir kasta med hovudet først inn i fjellveggen, på suggererande vis, i eit mytisk og dragande språk.