Tese 14

Dei svenske sosialdemokratane fekk sin venstrepopulistiske identitet på 1920-talet gjennom det Per Albin Hansson kalla «folkhemmet».

«Folkehjemmet» hadde opphavleg vorte lansert i P.A. Jensens Læsebog for Folkeskolen og Folkehjemmet (1863), skriven etter den store norske skulereforma i 1860. Men det var Sverige, ikkje Noreg, som gjorde «folkeheimen» verdskjend.

I Noreg kunne ikkje «folkeheimen» verte eit populistisk samlingsord, for det norske buet var, som eg skriv i De nasjonale strateger, splitta i to: i «hjem» og «heim». I Noreg vart det nasjonen som gav identitet.

Historieprofessor Halvdan Koht (1873–1965), som hadde vakse opp i Venstre, men i 1911 slutta seg til Arbeidarpartiet, vart meir enn nokon annan nasjonens venstrepopulistiske ideolog. Koht kopla det bygderadikale Venstre til det avrevolusjonerte Arbeidarpartiet som på 1930-talet gradvis tok farvel med marxismen.

Nasjonalisering var ikkje eit steg mot sosialisering, mot sosialisme, men omvendt: Sosialisering var «eit nytt steg fram på den nasjonale lina», til «nasjonal samvokster». Det viktige var, framheva Koht i 1933, utviklinga av «ei levande samfunnskjensle», «ei samkjensle» som gjekk utover klassene til den folkelege «nasjonalkjensla».

Koht var her på line med den tyske sosialdemokratiske retts­teoretikaren Hermann Heller (1891–1933), den skarpaste kritikaren av den høgrepopulistiske ideologen Carl Schmitt (1888–1985). Heller hadde alt i 1923 knytt saman sosialisme og nasjon: Sosialisme innebar å overvinne klassene «gjennom den sanne, nasjonale folkefellesskapen».

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare

Digital tilgang – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.

E-postadressa di

Eg godtek vilkåra

Eller kjøp eit anna abonnement

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare