Det skjedde i dei dagar at ein kompis og eg sette oss på toget til Stockholm, denne forunderlege byen som du ikkje forlèt utan å ha hatt mykje moro. Som dei fleste andre hatar vi flygemaskinar. Desse tronge metallfuglane som krev at ein må gjennom fleire audmjukande ritual før ein omsider får tildelt eit trongt sete med beskjed om å spenne seg fast og deretter ikkje røre seg.

I august 2021 bestemte regjeringa at eit utval skulle greie ut korleis Noreg kan nå målet vi har sett oss i klimalova: å verte eit lågutsleppssamfunn innan 2050. Innan 1. november i år skal Klimautvalet 2050 legge fram ei offentleg utgreiing om kva vegval Noreg må ta for å verte nettopp dette lågutsleppssamfunnet. 

Det er ikkje måte på sopp no. Det er sopp overalt. To mann frå den lokale baren min gjekk ut i skogen og plukka 15 kilo på to timar. Dei klarte ikkje å bere meir. I sosiale medium er det så gult at du lurer på om det er noko feil med fargane på dataskjermen. Ein vert nesten gul på fingrane av å skrolle seg gjennom alle dei bognande korgene og bøttene.

Så var vi der. Det var liksom ikkje nok med kostnadsaukar og renteaukar, tørke og flaum, og ei statleg inntektsheving som lèt vente på seg – norsk landbruk måtte innom overproduksjonsavgiftsholet i år igjen. Eg er klar over at eg skriv for ei avis som ikkje brukar ordet krise om det ikkje er naudsynt, og eg set pris på det. Når eg no tek det i bruk, er det altså fordi eg meiner det er på sin plass. Her er kvifor:  

Er plommer typisk norsk? Ja, plommetreet er ein naturleg del av norske villahagar, men bortsett frå plommeslang med påfylgjande mageknip er det få produkt av plommer som verkeleg har sett seg fast i mattradisjonane våre.

Det skjedde i dei dagar då olja byrja sprute opp frå havbotnen utanfor norskekysten. Ein kjøpmann i Stavanger tok inn amerikanske varer som han trudde var interessant for dei amerikanske tilsette i den veksande oljebransjen, mellom anna tacoprodukt. Men dette var i 1965, og taco som heilårsidrett for nordmenn tok ikkje skikkeleg av før på slutten av åttitalet.

Så var vi her igjen: Vekk er tida då vi kunne bruke ei æve på å lage frukost – meske oss med nysteikte rundstykke eller pannekaker eller sykle til bakaren etter ferskt brød. Ferien er over, og vi er attende til det tre dagar gamle kneippbrødet hanka inn i medvitslaust hastverk på Rema eller Kiwi eller Coop.

Eg har så vidt vore inne på det her i spalta før, men eg synest likevel at skaldyrsuppe fortener eit heilt eige kapittel hos Matmonsen. Det handlar om berekraft og mindre matsvinn – men aller mest om vedunderleg smak av havet.

Det er noko eige med å kjøpe mat på gata, synest eg. Noko bitte litt forbode og farleg. I det minste er ein så vidt på sida av systemet, når ein ikkje kjøper mat på verken ein butikk eller ein kafé eller restaurant. Di enklare utsalet er, di sterkare vert denne kjensla.

Det spirer og gror i utvalet på Rema 1000. Kjeda som har fått delar av namnet sitt frå å tilby 1000 varer, har alt femdobla den målsetjinga og tilbyr no langt ifrå berre langtidshaldbare hyllevarer. Mellom anna finn eg no ei heil hylle med påsmurde bakarvarer og ferdigblanda salatar – lunsjmat, med andre ord, som ifylgje innpakninga skal vere både Raskt & Enkelt (det er merkenamnet) og Fersk og nylaget.