Matmonsen

Dagfinn Nordbø

Eg har blitt 67 år gammal no. Folk driv og gratulerer meg og seier at no skal eg vel leve pensjonistlivet? Å nei, far, å nei, mor, så langt derifrå – eg held fram som før, med den einaste skilnaden at eg no får att litt av skatten eg har betalt gjennom eit førti år langt yrkesliv.

Det er kjekt å vite at eg no kanskje slepp å overleve på dei tomme brusflaskene mine og magre Trumf-poeng når det knip. Vi halvkunstnarar heiter jo det fordi vi har halv løn.

«Og så den ultimate synda – ein gedigen klatt godt smør, helst så stor at du ikkje tør innrømme det for fastlegen din.»

Men skal eg no ikkje forandre på noko? Jo, kanskje. Det vert nok færre middagar med krevjande førebuingar og haugevis av tilbehøyr. Eg vert litt stressa av å «taime» saus, råvarer og grønsaker til det perfekte tidspunktet. Men eg har ei visse om at folk set like stor pris på enklare ting, som ei langkokt gryte. Det sparar meg for nervøsiteten med få til alt rett, til rett tid.

Ein klassikar blant gryter er chili con carne – eller chili med kjøt. I mine unge dagar på Club 7, sjølvaste motkulturbastionen på sytti- og åttitalet, stod chili con carne alltid på menyen. Den vart servert med ein dugeleg porsjon ris, så ein vart mett den dagen, og det til ein billig penge.

Det kom godt med om eg syntest jazzen var fantastisk, gløymde meg og ikkje rakk siste bussen, så eg måtte haike heim til Romerike på nattetid. Ikkje alle ville ha ein langhåra type inn i bilen klokka to om natta som i tillegg lukta sterkt av øl, kvitlauk og chili.

I chili con carne kan du bruke kva slag raudt kjøt du vil, men eg har vanlegvis halde meg til kverna kjøt. Denne gongen hadde eg stukke hovudet langt ned i frysaren og oppdaga nokre flotte pakkar med kverna hjort og rein, så i denne varianten er det om lag like mykje av storfe, hjort og reinsdyr. Du bruker sjølvsagt det kjøtet du vil. (Vil du lage ein chili sin carne, byter du ut kjøtet til med til dømes tre forskjellige typar bønner).

Start med å blanke den hakka lauken i olje i ei stor og vid gryte på medium varme. Når lauken er blank og fin, har du i den finhakka kvitlauken. Rør om så det ikkje svir seg. Så tar du fram jarnpanna di og brunar kjøtet med olje i omgangar på høg varme og legg det i gryta.

Når alt kjøtet vert godt bruna på grunn av den mirakuløse Maillard-effekten, får det ein rikare og fyldigare smak. Prøv helst å steikje kjøtet med så store flater som mogleg, det kan dempe verknaden av eventuelt vatn som er tilsett. Hakk det så opp i panna før det går i gryta.

Så skal du brune tomatpureen i panna til han er nesten svart. Legg det i gryta saman med tre boksar tomat, hakka chiliar og jalapenos og ein liter kraft. Ha i kryddera. Sidan dette var ei luksusgryte til bursdagsfesten min, spanderte eg ein liter kjøpt kyllingkraft. Eg sver til ein finsk variant, men eg likar ikkje prisen.

Du kan byte ut halve krafta med raudvinsslantar eller gjerne øl om du vil. Mørkt øl, til dømes stout eller porter, passar glimrande til raudt kjøt.

Så er grovarbeidet gjort. No kan du slappe heilt av i eit par timars tid, men du må passe på litt og røre om i gryta som skal stå på så låg varme at det putrar godt i midten, men ikkje meir.

Siste halvtimen har du i dei skylde bønnene, og så den ultimate synda – ein gedigen klatt godt smør, helst så stor at du ikkje for nokon pris tør innrømme det for fastlegen din. Sei kva du vil, men det hevar smaken fleire hakk.

Kor sterk gryta skal vere til slutt, er opp til deg. Eg lèt gjerne kryddera koke med heile tida, men justerer om eg merkar at smaken bleiknar. Min familie likar det sterkt, så eg sette syriske aleppo-chiliflak på bordet. Set også fram ei skål med hakka koriander eller bladpersille, så kan gjestane ta om dei vil.

Halvparten av verdas befolkning elskar koriander, mens resten synest det smakar såpe. Server med nykokt ris og gjerne nybakt brød om du gidd å lage. Det gadd ikkje eg denne gongen – eg er jo pensjonist!

Kva drikk ein til slik mat? Av alkoholfritt ville eg ha valt ein turr limonade eller sider, limonade er blitt stort blant ungdomen no, i alle fall her i huset. Raudvin ville eg unngått, for chili og tanninar går dårleg saman, det kokar i munnen og det vil du helst ikkje. Drikk du raudt, kjøp då den lettaste du finn.

Eg hadde ein feira forfattar på bacalao med dugelig chili her, og han sa: «Å nei, eg drikk raudvin til alt!» Champagne eller cava er sjølvsagt fint, og øl i alle variantar. Eg likar best dei alkoholfrie til Aass, eller fatølet deira.

Dagfinn Nordbø er tekstforfattar og satirikar.

post@nordbo.no