JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Frå matfatetKunnskap

Korleis går det eigentleg med matproduksjonen der ute?

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Verdas matproduksjon i eitt bilete: Det er jo umogleg. Men desse indiske blomkålprodusentane bidreg med sitt.

Verdas matproduksjon i eitt bilete: Det er jo umogleg. Men desse indiske blomkålprodusentane bidreg med sitt.

Foto: Altaf Qadri / AP / NTB

Verdas matproduksjon i eitt bilete: Det er jo umogleg. Men desse indiske blomkålprodusentane bidreg med sitt.

Verdas matproduksjon i eitt bilete: Det er jo umogleg. Men desse indiske blomkålprodusentane bidreg med sitt.

Foto: Altaf Qadri / AP / NTB

4057
20240920
4057
20240920

Matproduksjon er mykje meir enn berre tal. For forståinga av kva det vil seie å sørge for at alle menneske vert mette kvar einaste dag, er det viktig å skjønne at tal sjeldan fortel heile sanninga. Matproduksjon er natur og kultur og kjensler og arbeidskraft og politikk og familie og vêr og massevis av ulike greier. 

Likevel: Nett denne veka er det tala som står i sentrum. Årsaka er at eg nyleg kom over ei samling med så talande og god statistikk at eg ikkje kan late vere å dele han vidare.

Statistikken er produsert av FNs organisasjon for ernæring og landbruk, FAO. Det er altså ingen veslebror vi snakkar om her. Truleg burde eg ha kjent til deira Statistical Yearbook tidlegare, men det gjorde eg ikkje – og sjølv om eg no finn publikasjonen til sals i norske nettbokhandlar, finn eg han heller ikkje omtala i andre medium.

Det skal vi altså gjere noko med no. Den siste utgåva, The Statistical Yearbook 2023, syner utviklinga innan temaa økonomi, produksjon, sal og varepris, mattryggleik og ernæring, berekraft og miljø.

Tolv nullar

For å ta det fyrste fyrst: I 2021 skapte den globale matproduksjonen verdiar for 3,7 trillionar dollar. Og verdien har vakse. Auken er på 84 prosent sidan år 2000, men ikkje meir enn resten av økonomien: Jordbruket sin del av det globale bruttonasjonalproduktet (GDP) har lege stabilt på 4 prosent i den same perioden.

Produsert mengde har òg auka, om enn ikkje like mykje som verdien: Verda produserte 9,5 milliardar tonn åkervekstar og 357 tonn kjøt i 2021, og det er drygt 40 prosent meir enn ved tusenårsskiftet. Meir enn halve veksten i kjøtproduksjonen er vekst i kyllingproduksjon – og kylling er no det mest produserte kjøtet i verda.

Når det gjeld åkerproduksjonen, utgjer dei fire vekstane sukkerrøyr, mais, kveite og ris over halvparten av verdsproduksjonen. Fiskeri og havbruk sette òg produksjonsrekord i 2021 med 182 millionar tonn.

Færre som svelt?

Og med eitt er vi framme ved tusenkronersspørsmålet: Vert det færre eller fleire menneske i verda som svelt? Med bakgrunn i produksjonsveksten vi nettopp har oppdaga, kunne ein jo håpe at det talet gjekk ned. Men det gjer det ikkje. 735 millionar menneske svalt i 2022. Det var 122 millionar fleire enn i 2019.

Tala for kor mange som svelt, gjekk ned frå år 2000 og fram til om lag 2010, då dei stabiliserte seg – og byrja å stige igjen kring 2015. I tillegg syner FAO at 2,4 milliardar menneske – eller 29 prosent av menneska i verda – levde med moderat til alvorleg matutryggleik i 2022.

Ei kurve som likevel stig jamt, er kaloriproduksjonen per verdsinnbyggar: Ein 9 prosent auke frå 2010 til 2021 enda i ein sluttproduksjon på 2978 kaloriar per person per dag – og det er etter at all ikkje-menneskeleg produksjon som dyrefôr, energiproduksjon og svinn er trekt frå.

Om vi berre ser på tal, går ikkje dei siste to avsnitta opp. Dei nye kosthaldsråda våre legg nemleg til grunn at ein vaksen mann treng 2600 kaloriar om dagen, medan ei kvinne treng 2100 kaloriar i snitt. Born treng mindre. Med andre ord burde det vere nok mat til alle.

Men som vi veit, maten vert verken likt fordelt eller utnytta på beste måte. I USA vert det til dømes produsert 3911 kaloriar per amerikanar per dag, og sjølv om dei eksporterer mykje, er éin av tre amerikanarar no overvektige.

Sjølv om alle land i verda produserer mat på ein eller annan måte, er det nokre som produserer meir enn andre. 30 prosent av matproduksjonen i verda går føre seg i berre fire land: 30 prosent av beitearealet i verda er å finne i USA, Kina og Australia, medan 30 prosent av åkerarealet i verda finst i USA, Kina og India.

Skal vi trekke noko ut av alle desse tala? Er vi rusta til det no? Det verkar som fire er eit magisk tal her: Fire land produserer ein tredjedel av maten vår – og fire vekstar utgjer halvparten av vegetabila våre.

Det er eit ganske lågt tal. Eit tal som kan tyde på at vi som matproduserande verd har lagt ganske mange egg i ganske få korger – og samla mykje makt på få hender.

Siri Helle

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Matproduksjon er mykje meir enn berre tal. For forståinga av kva det vil seie å sørge for at alle menneske vert mette kvar einaste dag, er det viktig å skjønne at tal sjeldan fortel heile sanninga. Matproduksjon er natur og kultur og kjensler og arbeidskraft og politikk og familie og vêr og massevis av ulike greier. 

Likevel: Nett denne veka er det tala som står i sentrum. Årsaka er at eg nyleg kom over ei samling med så talande og god statistikk at eg ikkje kan late vere å dele han vidare.

Statistikken er produsert av FNs organisasjon for ernæring og landbruk, FAO. Det er altså ingen veslebror vi snakkar om her. Truleg burde eg ha kjent til deira Statistical Yearbook tidlegare, men det gjorde eg ikkje – og sjølv om eg no finn publikasjonen til sals i norske nettbokhandlar, finn eg han heller ikkje omtala i andre medium.

Det skal vi altså gjere noko med no. Den siste utgåva, The Statistical Yearbook 2023, syner utviklinga innan temaa økonomi, produksjon, sal og varepris, mattryggleik og ernæring, berekraft og miljø.

Tolv nullar

For å ta det fyrste fyrst: I 2021 skapte den globale matproduksjonen verdiar for 3,7 trillionar dollar. Og verdien har vakse. Auken er på 84 prosent sidan år 2000, men ikkje meir enn resten av økonomien: Jordbruket sin del av det globale bruttonasjonalproduktet (GDP) har lege stabilt på 4 prosent i den same perioden.

Produsert mengde har òg auka, om enn ikkje like mykje som verdien: Verda produserte 9,5 milliardar tonn åkervekstar og 357 tonn kjøt i 2021, og det er drygt 40 prosent meir enn ved tusenårsskiftet. Meir enn halve veksten i kjøtproduksjonen er vekst i kyllingproduksjon – og kylling er no det mest produserte kjøtet i verda.

Når det gjeld åkerproduksjonen, utgjer dei fire vekstane sukkerrøyr, mais, kveite og ris over halvparten av verdsproduksjonen. Fiskeri og havbruk sette òg produksjonsrekord i 2021 med 182 millionar tonn.

Færre som svelt?

Og med eitt er vi framme ved tusenkronersspørsmålet: Vert det færre eller fleire menneske i verda som svelt? Med bakgrunn i produksjonsveksten vi nettopp har oppdaga, kunne ein jo håpe at det talet gjekk ned. Men det gjer det ikkje. 735 millionar menneske svalt i 2022. Det var 122 millionar fleire enn i 2019.

Tala for kor mange som svelt, gjekk ned frå år 2000 og fram til om lag 2010, då dei stabiliserte seg – og byrja å stige igjen kring 2015. I tillegg syner FAO at 2,4 milliardar menneske – eller 29 prosent av menneska i verda – levde med moderat til alvorleg matutryggleik i 2022.

Ei kurve som likevel stig jamt, er kaloriproduksjonen per verdsinnbyggar: Ein 9 prosent auke frå 2010 til 2021 enda i ein sluttproduksjon på 2978 kaloriar per person per dag – og det er etter at all ikkje-menneskeleg produksjon som dyrefôr, energiproduksjon og svinn er trekt frå.

Om vi berre ser på tal, går ikkje dei siste to avsnitta opp. Dei nye kosthaldsråda våre legg nemleg til grunn at ein vaksen mann treng 2600 kaloriar om dagen, medan ei kvinne treng 2100 kaloriar i snitt. Born treng mindre. Med andre ord burde det vere nok mat til alle.

Men som vi veit, maten vert verken likt fordelt eller utnytta på beste måte. I USA vert det til dømes produsert 3911 kaloriar per amerikanar per dag, og sjølv om dei eksporterer mykje, er éin av tre amerikanarar no overvektige.

Sjølv om alle land i verda produserer mat på ein eller annan måte, er det nokre som produserer meir enn andre. 30 prosent av matproduksjonen i verda går føre seg i berre fire land: 30 prosent av beitearealet i verda er å finne i USA, Kina og Australia, medan 30 prosent av åkerarealet i verda finst i USA, Kina og India.

Skal vi trekke noko ut av alle desse tala? Er vi rusta til det no? Det verkar som fire er eit magisk tal her: Fire land produserer ein tredjedel av maten vår – og fire vekstar utgjer halvparten av vegetabila våre.

Det er eit ganske lågt tal. Eit tal som kan tyde på at vi som matproduserande verd har lagt ganske mange egg i ganske få korger – og samla mykje makt på få hender.

Siri Helle

Fleire artiklar

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Foto Brit Aksnes

Feature

Bygde-Cinema Paradiso

STRANDEBARM: Det rører meg djupt at Bygdekinoen framleis eksisterer.

Brit Aksnes
Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Foto Brit Aksnes

Feature

Bygde-Cinema Paradiso

STRANDEBARM: Det rører meg djupt at Bygdekinoen framleis eksisterer.

Brit Aksnes
Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.

Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.

Foto: Nina Djæff

BokMeldingar
Ronny Spaans

Eit sandkorn i maskineriet

Ole Paus skriv mest om slektsbakgrunn og mindre om artistkarrieren i sjølvbiografien sin, men det forklarar likevel mennesket Ole Paus.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Foto: Frederik Ringnes / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Husforsikring i hardt vêr

Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB

Ordskifte
PerVaglum

Vestre må avslutte konflikter og beklage

«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis