Korleis går det eigentleg med matproduksjonen der ute?
Verdas matproduksjon i eitt bilete: Det er jo umogleg. Men desse indiske blomkålprodusentane bidreg med sitt.
Foto: Altaf Qadri / AP / NTB
Matproduksjon er mykje meir enn berre tal. For forståinga av kva det vil seie å sørge for at alle menneske vert mette kvar einaste dag, er det viktig å skjønne at tal sjeldan fortel heile sanninga. Matproduksjon er natur og kultur og kjensler og arbeidskraft og politikk og familie og vêr og massevis av ulike greier.
Likevel: Nett denne veka er det tala som står i sentrum. Årsaka er at eg nyleg kom over ei samling med så talande og god statistikk at eg ikkje kan late vere å dele han vidare.
Statistikken er produsert av FNs organisasjon for ernæring og landbruk, FAO. Det er altså ingen veslebror vi snakkar om her. Truleg burde eg ha kjent til deira Statistical Yearbook tidlegare, men det gjorde eg ikkje – og sjølv om eg no finn publikasjonen til sals i norske nettbokhandlar, finn eg han heller ikkje omtala i andre medium.
Det skal vi altså gjere noko med no. Den siste utgåva, The Statistical Yearbook 2023, syner utviklinga innan temaa økonomi, produksjon, sal og varepris, mattryggleik og ernæring, berekraft og miljø.
Tolv nullar
For å ta det fyrste fyrst: I 2021 skapte den globale matproduksjonen verdiar for 3,7 trillionar dollar. Og verdien har vakse. Auken er på 84 prosent sidan år 2000, men ikkje meir enn resten av økonomien: Jordbruket sin del av det globale bruttonasjonalproduktet (GDP) har lege stabilt på 4 prosent i den same perioden.
Produsert mengde har òg auka, om enn ikkje like mykje som verdien: Verda produserte 9,5 milliardar tonn åkervekstar og 357 tonn kjøt i 2021, og det er drygt 40 prosent meir enn ved tusenårsskiftet. Meir enn halve veksten i kjøtproduksjonen er vekst i kyllingproduksjon – og kylling er no det mest produserte kjøtet i verda.
Når det gjeld åkerproduksjonen, utgjer dei fire vekstane sukkerrøyr, mais, kveite og ris over halvparten av verdsproduksjonen. Fiskeri og havbruk sette òg produksjonsrekord i 2021 med 182 millionar tonn.
Færre som svelt?
Og med eitt er vi framme ved tusenkronersspørsmålet: Vert det færre eller fleire menneske i verda som svelt? Med bakgrunn i produksjonsveksten vi nettopp har oppdaga, kunne ein jo håpe at det talet gjekk ned. Men det gjer det ikkje. 735 millionar menneske svalt i 2022. Det var 122 millionar fleire enn i 2019.
Tala for kor mange som svelt, gjekk ned frå år 2000 og fram til om lag 2010, då dei stabiliserte seg – og byrja å stige igjen kring 2015. I tillegg syner FAO at 2,4 milliardar menneske – eller 29 prosent av menneska i verda – levde med moderat til alvorleg matutryggleik i 2022.
Ei kurve som likevel stig jamt, er kaloriproduksjonen per verdsinnbyggar: Ein 9 prosent auke frå 2010 til 2021 enda i ein sluttproduksjon på 2978 kaloriar per person per dag – og det er etter at all ikkje-menneskeleg produksjon som dyrefôr, energiproduksjon og svinn er trekt frå.
Om vi berre ser på tal, går ikkje dei siste to avsnitta opp. Dei nye kosthaldsråda våre legg nemleg til grunn at ein vaksen mann treng 2600 kaloriar om dagen, medan ei kvinne treng 2100 kaloriar i snitt. Born treng mindre. Med andre ord burde det vere nok mat til alle.
Men som vi veit, maten vert verken likt fordelt eller utnytta på beste måte. I USA vert det til dømes produsert 3911 kaloriar per amerikanar per dag, og sjølv om dei eksporterer mykje, er éin av tre amerikanarar no overvektige.
Sjølv om alle land i verda produserer mat på ein eller annan måte, er det nokre som produserer meir enn andre. 30 prosent av matproduksjonen i verda går føre seg i berre fire land: 30 prosent av beitearealet i verda er å finne i USA, Kina og Australia, medan 30 prosent av åkerarealet i verda finst i USA, Kina og India.
Skal vi trekke noko ut av alle desse tala? Er vi rusta til det no? Det verkar som fire er eit magisk tal her: Fire land produserer ein tredjedel av maten vår – og fire vekstar utgjer halvparten av vegetabila våre.
Det er eit ganske lågt tal. Eit tal som kan tyde på at vi som matproduserande verd har lagt ganske mange egg i ganske få korger – og samla mykje makt på få hender.
Siri Helle
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Matproduksjon er mykje meir enn berre tal. For forståinga av kva det vil seie å sørge for at alle menneske vert mette kvar einaste dag, er det viktig å skjønne at tal sjeldan fortel heile sanninga. Matproduksjon er natur og kultur og kjensler og arbeidskraft og politikk og familie og vêr og massevis av ulike greier.
Likevel: Nett denne veka er det tala som står i sentrum. Årsaka er at eg nyleg kom over ei samling med så talande og god statistikk at eg ikkje kan late vere å dele han vidare.
Statistikken er produsert av FNs organisasjon for ernæring og landbruk, FAO. Det er altså ingen veslebror vi snakkar om her. Truleg burde eg ha kjent til deira Statistical Yearbook tidlegare, men det gjorde eg ikkje – og sjølv om eg no finn publikasjonen til sals i norske nettbokhandlar, finn eg han heller ikkje omtala i andre medium.
Det skal vi altså gjere noko med no. Den siste utgåva, The Statistical Yearbook 2023, syner utviklinga innan temaa økonomi, produksjon, sal og varepris, mattryggleik og ernæring, berekraft og miljø.
Tolv nullar
For å ta det fyrste fyrst: I 2021 skapte den globale matproduksjonen verdiar for 3,7 trillionar dollar. Og verdien har vakse. Auken er på 84 prosent sidan år 2000, men ikkje meir enn resten av økonomien: Jordbruket sin del av det globale bruttonasjonalproduktet (GDP) har lege stabilt på 4 prosent i den same perioden.
Produsert mengde har òg auka, om enn ikkje like mykje som verdien: Verda produserte 9,5 milliardar tonn åkervekstar og 357 tonn kjøt i 2021, og det er drygt 40 prosent meir enn ved tusenårsskiftet. Meir enn halve veksten i kjøtproduksjonen er vekst i kyllingproduksjon – og kylling er no det mest produserte kjøtet i verda.
Når det gjeld åkerproduksjonen, utgjer dei fire vekstane sukkerrøyr, mais, kveite og ris over halvparten av verdsproduksjonen. Fiskeri og havbruk sette òg produksjonsrekord i 2021 med 182 millionar tonn.
Færre som svelt?
Og med eitt er vi framme ved tusenkronersspørsmålet: Vert det færre eller fleire menneske i verda som svelt? Med bakgrunn i produksjonsveksten vi nettopp har oppdaga, kunne ein jo håpe at det talet gjekk ned. Men det gjer det ikkje. 735 millionar menneske svalt i 2022. Det var 122 millionar fleire enn i 2019.
Tala for kor mange som svelt, gjekk ned frå år 2000 og fram til om lag 2010, då dei stabiliserte seg – og byrja å stige igjen kring 2015. I tillegg syner FAO at 2,4 milliardar menneske – eller 29 prosent av menneska i verda – levde med moderat til alvorleg matutryggleik i 2022.
Ei kurve som likevel stig jamt, er kaloriproduksjonen per verdsinnbyggar: Ein 9 prosent auke frå 2010 til 2021 enda i ein sluttproduksjon på 2978 kaloriar per person per dag – og det er etter at all ikkje-menneskeleg produksjon som dyrefôr, energiproduksjon og svinn er trekt frå.
Om vi berre ser på tal, går ikkje dei siste to avsnitta opp. Dei nye kosthaldsråda våre legg nemleg til grunn at ein vaksen mann treng 2600 kaloriar om dagen, medan ei kvinne treng 2100 kaloriar i snitt. Born treng mindre. Med andre ord burde det vere nok mat til alle.
Men som vi veit, maten vert verken likt fordelt eller utnytta på beste måte. I USA vert det til dømes produsert 3911 kaloriar per amerikanar per dag, og sjølv om dei eksporterer mykje, er éin av tre amerikanarar no overvektige.
Sjølv om alle land i verda produserer mat på ein eller annan måte, er det nokre som produserer meir enn andre. 30 prosent av matproduksjonen i verda går føre seg i berre fire land: 30 prosent av beitearealet i verda er å finne i USA, Kina og Australia, medan 30 prosent av åkerarealet i verda finst i USA, Kina og India.
Skal vi trekke noko ut av alle desse tala? Er vi rusta til det no? Det verkar som fire er eit magisk tal her: Fire land produserer ein tredjedel av maten vår – og fire vekstar utgjer halvparten av vegetabila våre.
Det er eit ganske lågt tal. Eit tal som kan tyde på at vi som matproduserande verd har lagt ganske mange egg i ganske få korger – og samla mykje makt på få hender.
Siri Helle
Fleire artiklar
Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.
Foto: Nina Djæff
Eit sandkorn i maskineriet
Ole Paus skriv mest om slektsbakgrunn og mindre om artistkarrieren i sjølvbiografien sin, men det forklarar likevel mennesket Ole Paus.
Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.
Foto: Frederik Ringnes / NTB
Husforsikring i hardt vêr
Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?
Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.
Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB
Vestre må avslutte konflikter og beklage
«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»
Teikning: May Linn Clement
Tid for realitetsorientering
Valet av Donald Trump til president er ikkje noka tilfeldig ulukke, men ei fylgje av dårleg politisk handverk gjennom lang tid.
James Rebanks på Lillehammer sist veke.
Foto: Morten A. Strøksnes
Ein mann for alle årstider
LILLEHAMMER: Etter å ha skrive to svært populære bøker om landbruk og sauehald hamna James Rebanks i ei krise som førte han til eit dunvær på Helgeland.