Den 1. november 1922 hadde Norges Handels- og Sjøfartstidende, som avisa då heitte, ein artikkel om eit nytt fenomen: «Den traadløse telefon». Dagens Næringsliv, som avisa heiter i dag, fortel dette eit hundreår seinare, 1. november i år.

Fortida, historia, er forsvarslaus mot samtida. Samtida tolkar fortida som ho vil, og hentar det ut av historia som ho kan ha nytte av i dagens politiske strid. Difor er det all grunn til å vere skeptisk til historieforteljarar. Ein bør alltid prøve å finne ut kva ærend forteljaren er ute i, kva interesser han tener med det han fortel.

Russland har invadert Ukraina, ein sjølvstendig grannestat. Som mange andre land har Ukraina ein samansett folkesetnad. I Aust-Ukraina bur det mange som reknar seg som etniske russarar. Dei har røter langt tilbake i historia, og det har gjennom åra vore politisk spenning mellom dei og ukrainske styresmakter med sete i vest, i Kyiv.

Dei som har blått blod i årene, ber med seg ein noblare arv enn folk flest. Tradisjonell språkbruk seier at dei kjem frå fint folk: adel, kongelege eller anna fornem slekt.

Her om dagen reiste eg med T-banen i Oslo. Der sat ei lita jente, fire–fem år gammal. Ho hadde akkurat lært å telje. Med høg og entusiastisk røyst talde ho fingrane sine på venstre handa, medan ho peika på dei med den høgre. Ein, to, tre, fire, fem – ein, to, tre, fire, fem.

Eksperimentet er eit ungt innslag i vitskapshistoria. I dag er det vanleg å rekne Galileo Galilei som den første store eksperimentatoren. Sidan gjekk det slag i slag.

Så er ho død. Dronninga. Og det skjer underlege ting framfor augo våre. Statsoverhovudet i ei fallert stormakt, som har vore på nedtur i heile hennar tid som statsoverhovud, møter i høg alder ein mild død. Og verda stoppar opp.