La oss snakke om kjærleik

I boka Céline Dion’s Let’s Talk About Love – A Journey to the End of Taste frå 2007 fortel musikkjournalist Carl Wilson om si forakt for albumet Let’s Talk About Love. Ei plate som selde millionar av eksemplar – meir enn til dømes Springsteens Born in the U.S.A., Nirvanas Nevermind og Pink Floyds The Wall.

Wilson mislikte musikken til landskvinna Dion: for pompøs, for sentimental, utan djupne. Difor sette han seg føre å forstå kvifor så mange syntest dette var sterkt, rørande og livsviktig. Det vart i staden ein kritikk av korleis musikkjournalistikk gjerne byggjer grenser mellom det «seriøse» og det «masseproduserte». Kanadiaren innsåg at slike grenser seier vel så mykje om kritikarane som om musikken. Han lærte aldri å elske Dion, men fekk innsikt i korleis smak fungerer som sosialt fenomen.

Sterke kjensler

Det er ikkje noko nytt for dei som er gamle nok til hugse å ha sett gjennom CD/LP-samlinga heime hos nokon, og trekt konklusjonar om kva slags menneske ein er på besøk hos basert på det. Musikk er sterke kjensler: glede, sorg, vanvyrde. Men, som korintarane fekk brev om, størst av alt er kjærleiken.

Og kjærleik er engasjement.

Tankane til Wilson vart, saman med den britisk-amerikanske kritikaren Kelefa Sanneh, difor eit brot med den «gamle» måten å snakke om musikk på. Sanneh kritiserte alt i 2004 det han kalla «rockismen» og hevda at vi måtte slutte å late som om seriøse rockelåtar har evig verdi, medan blankpolert pop berre er forgjengeleg forbruksvare. Det meste, knapt noko, er tidlaust. Éin sjanger er ikkje betre enn den andre.

Betre før?

18 år seinare dukka spørsmålet opp på nytt, for kvar vart det av alle musikkmeldingane? Sanneh sjølv tok opp saka i New Yorker, før Dagens Næringsliv og Klassekampen kasta seg på her heime. Essensen for dei som ikkje las alt: Det meste var betre før, det finst for få kritiske røyster med brodd, og sa vi at det meste var betre før?

Klassekampen følgde opp med fleire artiklar, mellom anna den noko påfallande øvinga med å telje gjennomsnittstal for platemeldingar i ulike aviser og blad for 10, 20, 30 og 40 år sidan, som om kvantitet tilsvarar kvalitet. Dei som skreiv i topptida 1995, fekk kommentere utviklinga. Nokre høyrdest ut som Carl I. Hagen då han sa: «Eg saknar meg sjølv i politikken.»

Når musikk er like tilgjengeleg som dagslys, er den største risikoen ved å høyre ukjend musikk at du kastar bort di eiga tid. Eg saknar tilrådingar som ikkje berre er baserte på kva eg har høyrt. Algoritmane til strøymetenesta har framleis ikkje det menneskelege perspektivet med å skape interesse for annan type musikk enn det ein allereie likar. «Sjølv om du vanlegvis ikkje likar dette, prøv likevel.» 

Dei ofte underhaldande perspektiva som musikkritikk kan ha, er òg er eit sakn.

«Britpopkrigen»

Hausten 1995 var til dømes prega av «britpopkrigen» mellom Oasis og Blur. I musikkmagasinet Beat vart albuma handsama som dei midt-på-treet-platene dei faktisk var, og ein poengterte at Blur så vidt hadde ein god låt, og Oasis var mindre originale enn Terje Tysland. Magasinet minte om at det fanst ein tredje veg – og gav toppkarakter til Pulp sitt gjennombrot, Different Class.

Ser vi endå lenger tilbake, til Bergen tidleg på 1930-talet, fann vi i ei av byens 6–7 aviser kvar fredag meldingar av torsdagskonsertane til Musikkselskapet Harmonien. Gula Tidend kunne til dømes konkludere med at «konserten var gild, men kanskje litt lang».

Tilgjengeleg kvar som helst

Kvifor har vi gått frå så mykje til så lite? Symptomatisk var ikkje 2007 berre året då Carl Wilson sleit seg gjennom Céline Dions kjærleiksprat. Det var òg året Apple lanserte iPhone. Året etter kom tenesta Spotify og gjorde musikk tilgjengeleg kvar som helst, når som helst. Frå då av vart musikk ikkje berre noko vi kjøpte og samla, men noko vi kunne søke opp og sjekka på sekundet.

Slik eg har grave fram gamle platemeldingar frå nittitalet, har eg kome fram til at, ja, mange var dei – og, nei, ikkje alle var spesielt gode. Ei konsertmelding av Metallica i Aftenposten i 1992 har i seinare tid vore underkjend av journalisten som «feil mann på feil plass». Ei anna melding, av same bandet, kallar det radiovenlege albumet «Metallica» for «trash metal» og «hakka møkk».

Slike tekstar var det fleire stader. Folk (primært menn) slakta musikk frå sjangrar dei ikkje hadde peiling på, og hylla ting dei trudde dei hadde peiling på. Tidleg på åttitalet kunne ein meldar konkludere med at han ikkje høyrde ein einaste hit på Michael Jackson-albumet «Thriller», eit album der sju av ni låtar var på topp 10 på Billboard-lista.

Og no?

I 2025 er ingen heilt einige om kva som er hitar, kjent og populært lenger. Spør eit vilkårleg menneske om dei kan synge, eller i alle fall nynne, ein Taylor Swift-song, og det er stor sjanse for at dei ikkje kan nokon. Spør ein Taylor Swift-fan, og du vert ståande resten av veka.

Musikk handlar like mykje om kjærleik som då Carl Wilson skreiv om Dion. Den viktigaste skilnaden er at ein ikkje lenger har den same antipatien, eller fiendskapen, mot musikk ein ikkje likar, som tidlegare. Ein kan alltid skifte til noko ein likar.

Så får det heller vere at ein ikkje kan dømme folk ut frå kva slags CD-ar dei har heime.