Med klima som overordna tema har Maja Lunde sidan 2015 levert fire omfangsrike romanar med handling frå ulike verdsdelar, dels historisk, dels i nær samtid, men også med liner fleire tiår fram i tid forbi neste hundreårsskifte. Romanane er bundne saman gjennom eit knippe sentrale personar som går igjen frå bok til bok. I den avsluttande Drømmen om et tre møter vi kinesiske Tao frå Bienes historie (2015) og fransk-norske Louise frå Blå (2017), mens Przewalskis hest (2019) blir observert på dei mongolske steppene når Tao i 2111 reiser heim til Kina etter ein mislukka ekspedisjon til Svalbard for å finne det globale frølageret frå 2008.

Den smålåtne og lett fordrukne sauebonden Reidar Skåren får ein dag besøk av presten Ribe frå bygda. Han vil ha med seg «Fjellmannen» til å leite etter seterjenta Kirsten, som skal ha utført ei stygg ugjerning og sidan forsvunne. Rykta vil ha det til at ho framleis går omkring der oppe i fjella, og at ho no vil snakke med presten. Reidar blir så takksam over å bli kalla «Fjellmannen» og ikkje lenger «Skymingen» at han seier ja. Men nistedrikken må stå igjen, seier presten. Etter litt furting blir Reidar likevel med.

«Alt faller fra hverandre og så på plass og så fra hverandre», heiter det i Egne barn, ei av fleire setningar som peikar mot heile tematikken og korleis han blir framstilt. Det som stadig fell frå kvarandre, er relasjonar av den nære sorten – mellom kjærastar og mellom foreldre og barn. Men også inne i menneska går ting i oppløysing for så å bli sette saman på nytt, i ei uendeleg rørsle, den rørsla som kanskje er livet sjølv.

Mor mi likte å seie: «Kon­sonantanes orden er likegyldig». Mor mi hadde humor. Det har ikkje mor til Storm, vil eg påstå, i Jens M. Johanssons Familieverdier.

Tidsklemma for småbarnsforeldre er velkjend. Kvart minutt tel i eit komplekst system av små og større delar som alle må fungere skal det store kvardagshjulet gå rundt.

For vel førti år sidan blei eg fengsla av romankvartetten til Idar Kristiansen (1932–1985) Kornet og fiskene (1978­–1981), om den finske utvandringa til Ruija (Finnmark) på 1850-talet. Etter den tid har eg litt til og frå følgt med på både den samiske og den kvenske litteraturen, med namn som Ailo Gaup (1944–2014), Sigmund Skåden (f. 1976) og Nils-Aslak Valkeapää (1943–2001). Ingeborg Arvola føyer seg inn i denne rekka, for sjølv om ho er norsk og skriv på norsk, har ho kvensk blod i årene og eit hjartespråk med mange finske ord og songstrofer som har følgt henne frå oppveksten i Neiden og i Pasvik.

Fellesskapet er det vanskelegaste skapet å komme inn i. Det verkar så enkelt for somme. For hovudpersonen Jarle i Erik Engblads Situasjoner er det meir av eit faenskap. Tømraren Jarle og sambuaren Trine har flytta til ei laftehytte i skogen. Det lett forfalne huset treng omsorg, og det er det fleire som gjer. Ikkje berre barna Johanna og Joakim, fordi dei er barn, eller den utrøyttelege fiksaren Trine, men òg Jarle, som slit med å meistre sinnet sitt og alle flokane sine. Kven skal trøyste Knøttet?, for å seie det med Tove Jansson.

Alle som har lese Hendelser ved vann, som Ekman vann både Augustprisen og Nordisk råds litteraturpris for i 1993, veit at denne forfattaren (på snart nitti år) kan skrive så krim-aktig spennande at ein mest ikkje greier leggje boka frå seg. Til forskjell frå mykje av kriminallitteraturen loddar Ekmans romanar samstundes djupt og eksistensielt, og den fulle tydinga av boka veks gradvis fram etter at ein er ferdig med å lese.

Det er ikkje berre berre å kome seg heim. I alle fall ikkje når ei heil bok handlar om det. Halvor har tenestegjort i krigen, på havet, no skal han heim til ho som ber barnet hans. For å spare reiseutgifter går han, det tar si tid.