Den Nationale
Scene, Lille Scene

Lars Norén:

Stillheten

Omsett av Arne Lygre
Tilrettelagt av Morten Borgersen
Scenografi og kostyme: Milja Salovaara

Ein sterk tekst og eit imponerande samspel gjer denne oppsetjinga til noko av det beste i Stefan Larssons sjefstid på Den Nationale Scene. Ein øydelagd familie speler ut alt sitt agg, alle sine håp og det som ligg imellom, formidla gjennom framifrå skodespelarkunst.

Det er vanskeleg å framheve den eine framfor dei andre i dette ensemblet, for sjølve samspelet glitrar, og kvar og ein i kvartetten på scenen leverer fine, nyanserte prestasjonar – anten det skjer i hissige konfrontasjonar, opptrinn med tilløp til ømme kjensler (som sjølvsagt ikkje kan fullførast) eller når dei maktar å ta vare på dei komiske poenga oppe i alt elendet.

Stillheten er den siste og minst spelte delen av Noréns såkalla hotelltrilogi, tre drama skrivne på 1980-talet og med tydelege sjølvbiografiske drag. Medan Natten er dagens mor og Kaos er nabo med Gud har hausta stor internasjonal suksess, har dette, det mest sjølvbiografiske og kanskje mest nærgåande av dei tre, levd eit liv meir i skuggen. Kanskje fordi inspirasjonen frå Eugene O’Neills klassiske Lang dags ferd mot natt er litt for tydeleg. Men stykket står bra på eigne bein.

Morten Borgersen har valt å setje yngstesonen John (Noréns alter ego) i sentrum, og det fungerer fint, ikkje minst fordi han aldri får lov til å bli ein altfor dominerande figur (sjølv om Kristian Berg Jåtten stundom gjer vel mykje ut av denne utagerande skikkelsen). Likeins har Borgersen knytt trådar til det klassiske pasjonsdramaet gjennom Kristus-positurane til John og (løgn-)historia hans om at han skulle ofre livet sitt på korset i eit filmprosjekt.

Men framfor alt er Stillheten forteljinga om eit på alle vis heitt sommardøgn i ein fundamentalt dysfunksjonell familie. Ei biletgjering av alt som gjekk gale, og til dels kvifor. Farens (Per Egil Aske) alkoholisme og periodevise sinnsliding, diktarspira Johns vandring i eit mentalt grenseland, den dødssjuke mora (Sissel Ingri Tank-Nielsen) og den forknytte og bitre storebroren (Frode Bjorøy), den einaste som tek ansvar.

Det denne kvartetten i sum syner fram, er kontakthunger og avvising, kjensleløyse, forakt, svik, fornekting, drift mot sjølvmord, kommunikasjonssvikt (dei kan skrike til kvarandre, men ikkje tale om kjensler), eigenkjærleik og sjølvmedkjensle. Det finst ein lengt etter nærleik og varme i dei alle, men dei kan korkje gi eller ta imot. Dei kan berre levere uartikulerte rop om hjelp og ei bøn om tilgiving som ikkje får noko svar.

I den grad det finst håp, ligg det i kunsten – diktinga og musikken – som sønene dyrkar, og som har ein frigjerande verknad, noko ein open slutt i framsyninga kan antyde.

Jan H. Landro

Jan H. Landro er forfattar, journalist og fast teatermeldar i Dag og Tid.