Roman

Jens M. Johansson:

Familieverdier

Tiden

Mor mi likte å seie: «Kon­sonantanes orden er likegyldig». Mor mi hadde humor. Det har ikkje mor til Storm, vil eg påstå, i Jens M. Johanssons Familieverdier.

Mor til Storm er eit feira teatermenneske og teatersjef, og ho likar å kalle inn til søndagsmiddagar, mest for å få ei scene å utfalde seg på, kan det verke som. Men dei andre får òg kome til orde: den konservative, lett rasistiske søstera Petra, den opnare (men likevel meir stengde) sexologsøstera Cecilie, deira menn og barn, eksar av mora og deira nye damer, og Storm sjølv med hans familie, som er franske Margot og barna Claude og Juliette.

Obs! Handlingsrøping

Samtalane går om ting som har ei viss samfunnsvekt, om kunst, om kjønn, om tollprisar på ost. Men når vi har vore gjennom fleire søndagsmiddagar, og emna gjentar seg, kjennest det mest som ord. Som staffasje. Til sist kjennest det som om konsonantanes orden er likegyldig.

Jens M. Johansson teiknar opp eit miljø der personane snakkar utruleg mykje, handlar mykje òg, men likevel står lesaren igjen med ei kjensle av tomheit, på vegner av samtalane. Mora, den legendariske Gerd Bye, gjer ikkje noko i dag, ho lever på minna av å vere feira kunstnar. Storm sjølv, som vi følgjer tettast, er ein forretningsmann med fleire gode idear, men òg mange havarerte prosjekt bak seg. Han er ein konkursramma løgnar. Han held seg sjølv og kona for narr ved å halde oppe trua på at det neste prosjektet blir bra.

Når ekteskapet òg går under, er det neste prosjektet å sette opp den greske tragedien Medea som ein musikal «med glimt i auget». Som i dei greske tragediane går det ikkje bra til slutt. Og som i dei greske tragediane handlar dette om Storms hybris, altså overmot. Han har for stor tiltru til eigne løgner.

Replikkunst

Jens M. Johansson skapar eit fortreffeleg portrett av den ivrige Storm, som har dei beste intensjonar, men berre ikkje får det til, og av familie og vener rundt han, med alle sine karaktertrekk. Vi får teikna opp eit stort persongalleri der alle får ein tydeleg personlegdom, utan at det kjennest for mykje for ein stakkars roman.

Dette kjem mykje av replikkunsten til forfattaren. Han lar personane snakke og snakke, og han gjer det med bravur. Ikkje alle forfattarar kjem unna med så mykje samtalebasert tekst. Replikkane syng og slår fram og tilbake, som i det gamle tennisesset Storms fortid. I tillegg skriv Johansson presist «på bakrommet» om korleis personane opplever det heile: «Så vidt Storm kunne huske, hadde faren alltid vært mest fascinert av det som lå han aller nærmest, nemlig ham selv.» Når Leif, den nye kjærasten til mora, alltid reiser seg opp og syng eit eller anna under søndagsmiddagen, kan det stå: «De yngste barna satt imponerende stille i de drøye fire minuttene han holdt det gående, uten å le en eneste gang av de teatralske bevegelsene og det Rotary-aktige smilet.»

Levande litteratur

Storm er vand til høg sigarføring i livet sitt, og tartar på Theatercafeen, så kontrasten til at han hamnar i farens eittromsleilegheit, der han tinar svineknokar i mikroen, et surkål frå pose og legg rekningane i frysaren, er stor.

Den vindfulle soga om Storm er ført i pennen av ein framifrå forfattar som veit å skildre, etter gamalt. Ein treng ikkje alltid skildre så satans mykje for å vere ein god forfattar. Men Johansson kan det, og gjer det, og då er det godt at nokon skildrar satans mykje.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er forfattar, nordist og fast bokmeldar i Dag og Tid.