Helse

Eva Aalberg Undheim

eva@dagogtid.no

Sjukehusa får mindre å rutte med og må no vurdere kva for behandlingstilbod dei kan fase ut eller gjere mindre av. Dei må òg kutte i utgiftene til vikarar og utsetje større investeringsprosjekt og vedlikehald. Det gjekk fram av dei nye styringssignala frå regjeringa, som helseminister Ingvild Kjerkol (Ap) presenterte tysdag.

Leiar i Yngre legers forening og styremedlem i Legeforeningen Kristin Kornelia Utne skjønar ikkje korleis instruksen frå Kjerkol skal gå å realisere for sjukehusa.

– Helseføretaka kjem til å gå med om lag 3,4 milliardar kroner i minus i år, og då er det vanskeleg å forstå korleis vi skal få til alt det andre helseministeren ønskjer seg. Det er snakk om akutte kutt, og det bidreg ikkje til strukturell og overordna debatt om korleis vi kan prioritere betre. Det endar med raske og desperate sparetiltak.

– Kva vil det seie i praksis?

– Vi har alt byrja innsparingstiltaka, så vi veit kva som skjer. Fleire sjukehus har sett fagutvikling, kurs og konferansar på vent og utsett opplæring i nye prosedyrar. OUS (Oslo universitetssjukehus journ. merk.) har varsla at dei må kutte 440 årsverk, og alle byggje- og investeringsprosjekt på sjukehusa vert sette på vent. Einaste unntaket er nye Oslo universitetssjukehus. Når vi veit at dei demografiske endringane tilseier at vi framover skal klare oss med færre fagpersonar per innbyggjar, er det nett investeringar i bygg, medisinskteknisk utstyr og brukarvenleg IT som burde vore svaret, så det vi gjer no, er det motsette av kva sjukehusa treng.

– Men når Kjerkol seier at sjukehusa skal vurdere kva dei kan gjere mindre av, og kva behandlingsmetodar som kan fasast ut, betyr det òg at noko kan kuttast. Kva tilbod ser du føre deg det går å kutte?

– Det har eg ikkje noko svar på, og det vil jo òg variere frå fagområde til fagområde. Det er sikkert prosedyrar og ting som kan gjerast på andre måtar enn i dag, men kvart sjukehus kan ikkje berre over natta endre på kva behandlingar dei skal tilby. Forventningane frå befolkninga, rettane til pasienten og ventelistegarantiane er jo ikkje automatisk endra fordi om budsjettet er endra. Her synest eg helseministeren skyv ansvaret og prioriteringane framom seg og nedover i lina.

– Ho peikar ut overforbruk av laboratorie- og røntgentestar og bed om kartlegging og reduksjon av dei. Kan ikkje det hjelpe på økonomien?

– Det er ei meir kompleks sak. Norske sjukehus har i dag få sengeplassar. Faktisk er vi blant landa i Europa som har dei lågaste tala på sengeplassar per innbyggjar. Det skal gå kortast mogleg tid frå folk kjem inn på sjukehus og til dei vert sende ut ferdigbehandla. Det presset er ein drivar for auka bruk av biletdiagnostikk. Ein rask CT gjev «fasit» og fører til at du kan få rask behandling om det trengst, i staden for at du kanskje vert lagd inn for fleire vurderingar. Det er det verken tid eller plass til i dag. Så ja, vi har eit overforbruk, men det er ikkje noko vi kan kutte utan å sjå på organiseringa av heile tenesta vår, og det får vi ikkje gjort ved å kutte i økonomien.

– Sjukehusa har utfordringar når det gjeld å halde på og å utdanne nye fagfolk. Kan styringssignala for 2023 bidra til å betre på situasjonen?

– Eg er glad helseministeren understrekar at vi må jobbe for å halde på fagfolka, men som nemnt har sjukehusa no ikkje lenger råd til å drive fagleg utvikling, så dette går ikkje saman. Eg ser ingen tiltak som kjem til å betre situasjonen eller bidra til meir betre rekruttering.

­– Sjukehusa er bedne om å kutte i kostnadene til vikarbruk. Er det mogleg utan å tilsetje fleire folk?

– Dette med innleige har fleire sider. Skal du operere eit kne på eit lite sjukehus, er det ikkje sikkert sjukehuset sjølv har dei folka som skal til, og difor må dei leige inn vikarar. Gjer dei ikkje det, vert det ikkje noko av operasjonen, og sjukehuset får då heller ikkje pengane som følgjer med gjennom den innsatsstyrte finansieringa. At Kjerkol bed oss investere i dei vi har tilsett frå før, er positivt, men då trur eg òg at ein må vere viljug til å sjå på løna. Eg meiner sjukehusa kunne betalt eigne tilsette meir for å gjere ekstra oppgåver. Samstundes er det mange legar som jobbar mykje overtid frå før, så oppsummert er det ikkje sikkert vi klarar å drive tenestene vi gjer i dag, utan vikarar.

– Ser du ingenting positivt i oppdragsdokumentet sjukehusa no har fått?

– Eg meiner røyndomsskildringa til Kjerkol er god, men ho kjem ikkje med tiltak for å løyse opp i noko. Ho dyttar prioriteringsjobben nedover i lina.