Roman

Michael Ondaatje:

Krigslys

Omsett av Ingrid Haug
Aschehoug

Av og til dukkar det opp noko du rett og slett blir fjetra av, noko som fengslar deg på ein måte som lyser opp og legg i skugge, plantar tvil og hentar fram ei sanning som like gjerne er ei kalkulert løgn om ein oppvekst i tidleg etterkrigstid i London og Suffolk nordaust for hovudstaden. Eg snakkar om Michael Ondaatjes siste roman, nyleg utgitt på norsk i solid omsetjing ved Ingrid Haug.

To søsken i tenåra blir forlatne av foreldra og overgitt til ein leigebuar med ein nokså eksentrisk omgangskrets. Det er 1945, krigen er over, det sivile livet vender tilbake, men foreldra er borte, og når dei spør, får dei aldri svar. Dette forsvinningsmysteriet blir omdreiingspunktet i romanen, og ein forstår etter kvart at foreldra, i alle fall mora Rose, er knytt til britisk etterretning slik også leigebuaren Walter er det og heile denne kretsen som opererer med dekknamn, falske identitetar og skjulte agendaer.

Identitet og minne

Denne koplinga til agent- og spionromanen er meisterleg integrert i ein roman som eigentleg handlar om identitet og minne, for forteljaren Nathaniel skriv om mora i ettertid, i 1959, mens han arbeider i etterretningtenesta sitt arkiv, og her finn han delvis svar på ting mora aldri snakka om etter at ho vende tilbake til familien og før ho blei drepen av agentar av ukjent opphav.

Krigslys er ein roman med mange kvalitetar og nyansar, magisk og gjennomlyst på same tid, poetisk og presis, der djupe personskildringar stråler i eit overlys av psykologisk innsikt og teft for kven som passar på kven, utan at nokon veit eller heilt forstår kva som skjuler seg bak dei grepa som blir tatt for å beskytte dei to tenåringane. For ein forstår etter kvart at nokon passar på i kulissane, at nokon er der utan å gje seg til kjenne samtidig som både Walter eller «Møllen» og «Lynet» er som farsfigurar for den unge og søkande Nathaniel.

Dramatikk og spenning

Så er det også ei usedvanleg kjærleikshistorie fletta inn i dette: Nathaniel treffer Agnes gjennom «Lynet» mens dei smuglar all slags varer opp og ned langs Themsen og på sideelver og kanalar, og desse skildringane av Themsen i dempa etterkrigslys er usedvanleg stemningsfulle og dekkande for den grunntonen av tåke, mørke og dimme detaljar som pregar heile romanen.

Det storpolitiske bakteppet med spionasje og kontraspionasje, kald krig og aksjonar i Italia og på Balkan gir dessutan dramatikk og spenning i jakta på ei sanning som stadig glir unna og kanskje aldri vil framstå i alle dataljar og nyansar, berre som skuggar i dempa belysning bak fortrekte gardiner.

Michal Ondaatje (f. 1943 i Sri Lanka) er frå før berømt for Den engelske pasienten (1992), som han fekk Booker-prisen for. Filmversjonen frå 1996 gav ni Oskar-prisar. Han er ein av dei fremste nolevande engelskspråklege forfattarane, busett i Canada. Om han skulle få Nobelprisen, vil det vere fullt fortent.

Oddmund Hagen

Oddmund Hagen er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.