Eplekjekk

Eg vaks opp med eplehage. Ikkje berre det, hagen i det søte, vesle huset på Risløkka i Oslo bogna òg av victoriaplommer, gråpærer, bringebærbuskar og jordbær. Nokre gonger planta vi sukkererter, vi hadde jamvel poteter enkelte år.

Matmonsen

Dagfinn Nordbø elskar mat og reiser og skriv om det.

Kva skulle vi med plen? Spele golf, kanskje? Nei, far, her skulle det vekse mat.

Det var ein fin plass å vekse opp. Me var definitivt arbeidarklasse, mor mi jobba med reinhald, og far min var bygningsarbeidar. Men vi hadde opprykk, på ein måte. Me eigde jo vårt eige vesle hus, eller rettare sagt, me hadde lånt ein haug pengar. Og me kunne boltre oss i eit paradis av ein hage – i den grønaste delen av Groruddalen.

Eg hugsar hagen som kjempediger, eg var jo ein smårolling på sju–åtte år, men vitjar eg staden no i vaksen alder, ser eg jo at han slett ikkje var så stor. Men han var vår.

Annleis var det med ungane som budde på Økernbråten, blokkområdet like ved. Dei hadde fine friområde og leikeplassar, jamvel sin eigen plaskedam, men altså ikkje hage. Så kvar haust når epla var mogne, raude og freistande, kom dei ned til oss på Risløkka og ringde på døra: Om dei kunne få noko nedfallsfrukt? Sjølvsagt kunne dei det. Berre forsyn dykk. Og det gjorde dei, på høfleg vis, sjølv om vi iblant såg i vindauget at nokre av dei klatra opp i treet og rista det skikkeleg. Nedfallsfrukt...

No er det retteleg tid for eple. Om eg hugsar rett, er det sjølvaste epledagen siste tysdagen i denne månaden. Då skal me feire dei norske epla. Og det er det mange gode grunnar til, men høyr, ein burde vel feire norske eple heile året? Jo jo, men i så fall må me lagre dei sjølv. Potetkjellar hadde vi, og kolbinge («Dagfinn, kan du gå ned og hente koks?»), men altså ingen eplekjellar.

Eg trur vi åt opp det meste sjølv, og gav bort til vener og familie. Då eg var på feriekoloni på Hudøy, sende foreldra mine med meg ei heil kasse med gravensteineple. Gjett om eg blei populær.

Men altså, norske eple? Matkjedene tener gjerne meir på importerte eple, og dei er så enormt store at dei treng stabil forsyning heile året. Så Ola og Kari som går i butikken, må nøye seg med importerte sortar, som me sjeldan kjenner historia til, og me veit vel òg heller lite om kva dei er sprøyta med, og kor mykje. Så folkens, hald dykk til dei usprøyta om de kan – og bunkre opp med norske eple no.

Eplemos er jo ei himmelsk velsigning både som pålegg, til ost, i kakefyll og dessertar som til dømes tilslørte bondepiker. Eg plar ha i ei kanelstong når eg kokar dei, eller vaniljestong om du vil flotte deg storveges.

Er du skikkeleg doven, kan du faktisk dele opp epla utan skrelling, og heller plukke ut skalet og kjernane med ein matpinsett når mosen er ferdig. Sukre slik du sjølv likar det, og legg mosen i varme, reine glas. Eple i fårikålen, no som tida nærmar seg? Å ja ja men sann, eple gir fin syre og passar perfekt til lamme- og sauekjøt. Vel då nokre faste, grøne sortar.

Mine franske venninner plar imponere med den berømte eplekaka tarte tatin, og dei gjer leikande lett den temmeleg kompliserte operasjonen der du skal snu heile stasen til slutt. Men det vågar eg meg ikkje på. Noko får franskmennene ha for seg sjølv.

Men dei likar særs godt potetsalaten min, der eg halvblandar rømme og majones, klemmer oppi eit par fedd kvitlauk, krydrar med litt salt og pepar og blandar godt. Så har du i kokte poteter og grøne eple i jamstore bitar, kanskje også stongselleri, så får du heile smakspaletten. Salaten er perfekt til grillmat.

Eple kan òg parast glimrande med både vilt og svinekjøt, og ikkje minst kylling: Varm omnen til 200 gradar, og legg ei pakke lårfilet i varm panne med smør. Ta filetane ut av panna når dei er bruna, og steik så nokre fine hakka sjalottlaukar i same smøret.

Bland kyllingen med skiver av eple, og ha i 3 desiliter kyllingkraft eller buljong. Steik i ei form i omnen eit kvarters tid eller til fuglen er møyr, og server med det du likar: potet, ris, pasta, couscous – bruk gjerne tiltugg som syg til seg saftene og dei gode smakane.

Ha ein god eplehaust!

post@nordbo.no