«Pavane» var den opphavlege tittelen til Hemmelig liv (1954), ei samling som markerte ei taktskifte for Rolf Jacobsen som lyrikar. Jacobsen presenterte tittelen for forleggjaren sin, Gyldendals Harald Grieg, men han meinte ordet var ukjent, så det vart Hemmelig liv. Episoden provar kor viktig diktet var for Jacobsen, det er eit av dei mest særmerkte dikt i norsk lyrikk.

Pavane viser til ein langsam prosesjonsdans som var populær i renessansen. Det er dronninga Isabella I av Castilla og Ferdinand II av Aragón som dansar. Dei innleidde ei ny tid for riket: Maurarane i Spania vart overvunne, samtidig som Columbus oppdaga Amerika. Jacobsen skal ha nytta tjue år på å skrive diktet. Det byrja med ei førestelling Jacobsen såg på Centralteatret i Oslo i 1934, ei jente i spansk hoffkjole dansa, nedlest i smykke og brokade. Den vesle jenta dansa den stive, nåbleike dansen sin vidare i hugen hans, gjennom nazisme, krig og soning i etterkrigstida, heilt til pennen til Jacobsen herma stega hennar på papiret i 1954.

Ein stiv rytme kjenneteiknar òg diktet; dei fem jambane i kvar versline skrid sakte framover, nesten i stakkato, mykje på grunn av tette ordkombinasjonar som «tung brokade, pomp og etikette». Rytmen ter seg som ein prosesjon – ein høgtideleg gravferdsprosesjon. Rytmen høver òg skyene og havet som Jacobsen jamfører påfugldansen med.

Kva død var det som gjesta slottet? Døden over ein tidsepoke – det mauriske Spania? Ein kan òg lesa diktet som ei avslutning på ein periode i Jacobsens lyrikk. Litteraturvitarar kallar boka ein «ny debut», diktet formar prologen til denne debuten. I Hemmelig liv står kjende dikt som «Landskap med gravemaskiner» – samfunnsengasjerte dikt. Men det nye tyder òg ei ferd attende i tid; epilogen til samlinga er eit anna kjent, høgtideleg dikt, «Stavkirker». Jacobsen var sjølv interessert i tidsperioden seinmellomalderen–renessansen. Her fann han eit menneskeverd som står i kontrast til menneskesynet i maskinalderen. Det forklårar òg pavane-rytmen – han bryt med det effektive og konforme i vår teknologiske tid: Rytmen minner oss om døden og eksistensen som maskinalderen glattar over.

Ronny Spaans