Den Nationale Scene, Lille Scene

August Strindberg:

Dødsdansen

Omsett av Kjell Askildsen
Regi: Kim Bjarke
Scenografi og kostyme: Milja Salovaara
Lysdesign: Geir Hovland

Lurer du på kvifor menneske i destruktive forhold ikkje maktar å gå frå kvarandre? Sjå Dødsdansen! August Strindberg veit ein del om dette. Men den versjonen regissør Kim Bjarke og Den Nationale Scene leverer, fekk meg til å gå heim og sjekke originalteksten. For her var det uventa mykje komikk. Eg kan ikkje sjå at regissøren har dikta radikalt om på stykket, sjølv om han har omarbeidd det litt, men han har drege det komiske så langt ut at det rokkar ved grunnstemninga.

Då blir spørsmålet: Kvifor? Er dette nok eit døme på det vi litt for ofte har sett på norske teaterscenar dei siste åra? Manglande tiltru til ein tekst som i over 120 år har synt seg stadig like relevant og drepande aktuell? Eller mistru til eit publikum som sju dagar i veka blir så overfôra med underhaldning at dei kanskje ikkje lenger er i stand til å skilje skitt frå kanel? Om det siste er rett, finst det vel ingen institusjon som skulle vere nærare til å få fram det «rette» enn nettopp teateret?

Dobbelt innestengd

Slik eg kjenner dette dramaet frå 1901 – som knyter tett an til 1880-talsstykka til August Strindberg, dominerte av krigen mellom kjønna – er det fortetta naturalisme prega av ein grotesk og marerittaktig atmosfære som stundom peiker fram mot visse sider av absurdistisk teater.

Dei to hovudpersonane Edgar (Stig Amdam) og Alice (Ragnhild M. Gudbrandsen) lever dobbelt innestengt. Dei bur i eit militært festningstårn på ei isolert øy, der det især for Edgar, kapteinen som aldri blei oberst, er om å gjere å halde avstand til alle idiotane som ikkje skjøner kva for ein storleik han er.

«Spelestilen – eller snarare: spele­stilane – i fram­syninga er påfallande.»

Isolasjonen blir ikkje mindre av at dei tre bipersonane i stykket i denne framsyninga er kutta heilt ut, og at vi berre får høyre at to av dei nett har sagt opp stillingane sine. Scenografien er naken, med tre stolar, noko som kan minne om ei biletramme i bakgrunnen, og eit piano som helst blir nytta som våpen.

Begge har sett livet gå forbi, og dei veit å leggje skulda på kvarandre – og på alle andre, som dei med åra har distansert seg frå, især han. Det som kan ha funnest av kjærleik, om det då var noko, er tørka ut, erstatta av bitre kjensler og vonde skuldingar. Ikkje stort å markere sølvbryllaup for.

Vond maktkamp

Inn i ormebolet kjem ein tredje person, fetteren til Alice, Kurt (Pål Rønning), som uvitande og uforståande blir katalysator for ein vond maktkamp, men underleg nok kanskje også får ein terapeutisk effekt. Etter tur freistar dei to å setje han opp mot den andre, og især går Alice langt i så måte. Men redninga for han – kanskje også for dei to andre på merkeleg vis – er at han innser kva slags galehus han har hamna i, og kjem seg derifrå.  

Spelestilen – eller snarare: spelestilane – i framsyninga er påfallande, men gir meining. Amdams litt for overtydelege agering blir ein kontrast til Gudbrandsens nesten overdrive utstuderte spel. Når så Rønning mellom dei leverer eit heilt nøkternt spel, blir heilskapsverknaden effektfull og ei tydeleggjering av både avstanden mellom ektefellane og deira avstand, kvar på sitt vis, til verda kring dei. I røyndommen har desse to menneska berre kvarandre, og då må kanskje utgangen bli som han blir.

Jan H. Landro

Jan H. Landro er forfattar, journalist og fast teatermeldar i Dag og Tid.