dataSpel

Regi: Catharina Due Bøhler

Mitt barn: Lebensborn

Produsent: Elin Festøy
Teknopilot AS

«Lebensborn» er tysk for «livskjelde» og namnet på ein tysk nazistisk velferdsorganisasjon for ugifte norske mødrer som fekk born med tyske soldatar før og under den andre verdskrigen. Medan det i andre tysk-okkuperte land i Europa var ein fødeheim i kvart land, var det ni fødeheimar i Noreg. Ein reknar at det under krigen vart fødd mellom 10.000 og 12.000 born med norske mødrer og tyske fedrar.

Etter krigen vart mødrene straffa relativt hardt. Borna vart òg fråtekne basale rettar. Mange vart tvangsadopterte eller sende til institusjonar for mentalt tilbakeståande, utan at det var medisinsk grunnlag for det. Mange vart òg mishandla og utsette for seksuelle overgrep. Ein god del av borna vart sende til Tyskland og fråtekne norsk statsborgarskap. (Frå 1950 kunne desse søkje om å få det attende etter fylte 18 år.) Mødrene fekk heller ikkje barnetrygd eller barnebidrag frå fedrane.

Offisiell orsaking

I 1998 bad dåverande statsminister Kjell Magne Bondevik (KrF) om offisiell orsaking for handsaminga og overgrepa desse borna var utsette for. Dei som kunne dokumentere mishandling og overgrep, skulle få erstatning på opp til 200.000 kroner.

Elin Festøy kallar Mitt barn: Lebensborn eit dataspel om oppfostring og det å overleve emosjonelt. Festøy og dei andre som har utvikla spelet, byggjer på forteljingar om Lebensborn-born som voks opp i det hatefulle miljøet som prega Noreg i dei første etterkrigsåra – eit hat dei framleis merkar, både i andre og tredje generasjon. Ei kvinne i 70-åra fortel at ho høyrde dei vaksne seie: «Kjem ho til Stadlandet, skal vi hogge hovudet av henne.» Ei anna fekk høyre at det hadde vore best om ho ikkje var fødd.

Gut eller jente

Når ein spelar spelet, kan ein velje om ein skal ha ansvar for jenta Karin eller guten Klaus. Dei er sju år og klare for første klasse når spelaren får ansvaret for ein av dei. Året er 1951. Figurane har mimikk og reagerer på det spelaren gjer med uttrykk for sinnsstemninga som oppstår. Ho eller han vert glad, lei seg eller fortvila. Spelaren har òg eit pengebeløp til disposisjon. Økonomien er stram. Ein må prioritere jobb eller overtid for å tene pengar, slik at ein kan vera saman med barnet.

Karin eller Klaus har personlegdom og karakter. Som spelar kan du hjelpe dei, slik dei kan hjelpe deg til å le og gråte.

Med alle krigar og elende i verda skulle det trengast eit slik spel. Spelet gjev innsikt og forstand.

Arvid Bryne

Arvid Bryne er journalist og fast skribent i Dag og Tid.