Den Nationale Scene, Store Scene

Frode Grytten:

Menn som ingen treng

Regi og tilrettelegging:
Lasse Kolsrud
Scenografi: Bård Lie
Thorbjørnsen
Kostyme: Milja Salovaara
Lys: Silje Grimstad
Musikalsk arrangement og leiing: Helge Lilletvedt

Desse stakkars mannfolka

Ei form for musikkteater som skaper scenisk heilskap og fungerer overraskande godt.

Som få evnar Frode Grytten å skildre menn som av ymse grunnar fell utanfor, og han gjer det utan å dømme eller kritisere. Han syner fram det han observerer, og så er han også i stand til å finne songar som høver til kvar einaste sinnsstemning, kvar einaste lagnad. Alt der ligg ei oppskrift på suksess.

Så har regissør Lasse Kolsrud, Gryttens kunstnarlege åndsfrende gjennom mange år, i samarbeid med musikalsk ansvarleg Helge Lilletvedt, fått spele med ein strykekvartett og ein livemixsamplar (Eirik Sundaran Blåsternes) som i harmoni med dei godt syngande skodespelarane skapar musikkteater av høg kvalitet. Saman formar dei ein musikalsk einskap som ber denne framsyninga frå byrjing til slutt, og som finn fin støtte i Silje Grimstads lyssetjing.

For eigentleg er dette teater av aller enklaste slag, tradisjonelt forteljeteater. Sju menn med kvar sin lagnad gir oss forteljingane sine, stykkevis og delt. Dei er namnlause, men i alder frå 63 til 19 år, og ingen av dei høyrer heime i dei øvre samfunnslaga. Dei både er og er ikkje saman, kvar har si historie å fortelje – enten det skjer frå setet på ein stressless, i ein sofa eller bak ein mikrofon. I stadig rørsle deler dei dei ofte vonde røynslene sine, men utan å kommunisere direkte med kvarandre. Det opplever eg som den einaste større veikskapen i tekst og framsyning. Men måten musikken er nytta på, knyter dei saman på eit vis som kompenserer for noko av dette.

«Menn som ingen treng er musikkteater av høg kvalitet.»

Mange vonbrot

I sum blir stykket ei samling historier med mange vonbrot, mange nederlag og mange tap. Einsemd, sakn, samanbrot, hjelpeløyse, forelda mannsideal, få lyspunkt. I kva grad desse karane er offer, kan nok diskuterast, og det er heller ikkje like klart kven eller kva dei i så tilfelle er offer for.

I 2016 gav Grytten ut ei novellesamling med same tittel som stykket. Tematikken er den same, og tvillaust lett å kjenne seg att i for mange, men personane og lagnadane i sceneteksten er heilt andre.

 Dei sju er «vanlege folk», og alle har vel eigentleg ikkje falle heilt utanfor. Vi møter ein enkemann (Jon Ketil Johnsen) som er forbitra over at den rike staten ikkje hadde råd til å gi kona hans den kreftmedisinen ho trong; ein krigsveteran med seinskadar (Hugo Mikal Skår), men med ei støttande kone og eit system som tek han under behandling.

Molltonar

Men også ein polsk innvandrar (Jonatan Filip) med vage draumar; ein bostømmar (Terje Ranes) som ønskte seg ein stor barneflokk, men aldri fekk kone og born; ein 45-åring (Kristoffer Sagmo Aalberg) som ikkje vil ha eit fast forhold, men ligg med kvinner så ofte han kan; ein gatefeiar (Jonas Fuglevik Urstad) som går inn og ut av homofile forhold og ikkje finn noko fast; og 19-åringen (Teo Tomczuk) som kan vere ein potensiell skuleskytar.

Samspelet mellom dei sju, som strengt teke ikkje er så mykje tradisjonelt samspel, fungerer bra. Samspelet mellom songen, strykekvartetten og samplaren verkar bortimot perfekt, enten dei tolkar Waits, Springsteen, Cave, Bowie eller andre som har ytra seg musikalsk om å vere mann. For strykekvartetten, fire kvinner iført rideantrekk frå førre hundreårsskifte, har Helge Lilletvedt omarbeidd desse låtane og gitt dei ein klassisk sound som stundom lyder schubertsk. Det verkar framifrå, med molltonar (stort sett) som både kommenterer og strekar under tematikken.

Jan H. Landro

Jan H. Landro er forfattar, journalist og fast teatermeldar i Dag og Tid.