Standard­innspelinga:

Johann Sebastian Bach:

Christmas Cantatas

The Monteverdi Choir; English Baroque Soloists; dir.: John Eliot Gardiner. Archiv 2000

Kantate 63, Christen, ätzet diesen Tag, er ein av dei mest storfelte kyrkjekantatane Johann Sebastian Bach (1685–1750) komponerte. Verket er mynta på fyrste juledag (kan hende den i 1714) og krev – i tillegg til blandakor, solistar og dei obligatoriske strykarane – tre oboar og heile fire trompetar og paukar.

Fire trompetar er dobbelt så mange som vanleg i slik kyrkjemusikk. Men så var det då òg ein dobbel fødselsdag som skulle markerast. Bachs arbeidsgjevar på den tid, hertug Johann Ernst IV av Sachsen-Weimar, hadde nemleg åremålsdag 25. desember. Difor var det fødselen til både ein himmelsk og ein verdsleg fyrste som skulle feirast.

Ikkje daudtid

Julekantatane på dette albumet frå 2000, der Bach-eksperten John Eliot Gardiner dirigerer The Monteverdi Choir og English Baroque Soloists, er alle storfelte, kvar på sitt vis. Men på eitt punkt skil dei seg frå typisk barokk julemusikk: Ingen av verka har såkalla pastoralar, altså rolege satsar som skal minna om musikken til hyrdingane og englane på Betlehemsmarka. Slik pastoralmusikk er kjenneteikna av ukompliserte harmoniar, voggande rytmar og instrument som obo og fløyter.

Korsatsen som opnar Christen, ätzet diesen Tag kunne ikkje vore meir annleis. Festen opnar med eit paukeslag, før trompetane og oboane tek til å tevla med fanfarane sine. Kvar gong dei har små pausar – blåsarar må jo trekkja luft – er fiolinane på pletten og fyller tomrommet med kvikke tiradar. Dette er typisk Bach. Daudtid finst ikkje i musikken hans, for kvar gong éi stemme tagnar, tek ei anna over.

Fosterhopp

Kor og orkester er det beste ved Gardiners innspeling. Solistane er ikkje alltid på same nivå. Bassen syng fint nok, men sopranen og alten har uklår diksjon, og klangen læt pressa. Men der er heldigvis nok korsatsar å kosa seg med.

Sistesatsen i Christen, ätzet diesen Tag er uvanleg avvekslingsrik, med eit kraftfullt orkesterforspel som tagnar når koret kjem inn. Måten korklangen byggjer seg opp på dynamisk gjennom ein lang crescendo, minner om det Bach seinare fekk til i sitt største kyrkjeverk, «h-mollmessa». Korsatsen som opnar kantate 64, Sehet, welch eine Liebe (komponert til tredje juledag 1723), er derimot arkaisk og alvorsam. Dette har med den strenge polyfonien å gjera, og med instrumenteringa. Tre kraftige trombonar doblar nemleg korstemmene og skaper ein vegg av lyd.

Kantate 121, Christum wir sollen loben schon (komponert til andre juledag 1724) opnar òg gamalvore, men byr i tillegg på moderne soloariar. Favoritten min er bassarien «Johannis freu­denvolles Springen». Denne strykar-akkompagnerte satsen er dansande og spretten, med utruleg lange, ubrotne tonelekkjer hjå songsolisten. Det er døyparen Johannes’ gledes­hopp på «Maria besøksdag» som her blir skildra – hoppa hans som foster i magen til mor si då den gravide jomfru Maria kom på vitjing.

Sjur Haga Bringeland

Sjur Haga Bringeland er musikar, musikkvitar og fast musikk­meldar i Dag og Tid.