Transylvania internasjonale filmfestival

Cluj-Napoca 17. til 26. juni

Ferda går med tog til Tiff. Ein kjem seg ikkje til Tromsø med tog, men til Transylvania. I Cluj-Napoca har dei ein super og populær filmfestival: Transylvania internasjonale filmfestival. Toget frå Bergen til Balkan tek litt tid, men ein får med seg mykje kjekt på turen.

Rett nok kom eg ikkje fram i tide til stumfilmkonsert i Bánffy-slottet med klassikaren Nosferatu frå 1922 av F.W. Murnau, med Max Schreck som Grev Orlok. Med musikk av den ungarske operaen i Cluj høyrest det ut som eit fantastisk arrangement i hjarta av ein region kjend for vampyrmytar.

Rågode Romania

Som nemnt før på filmsidene, er rumensk film framleis i knallform, snart tjue år etter at rumenske regissørar tok verda med storm med filmar som 4 måneder, 3 uker og 2 dager av Cristian Mungiu og Lazarescus død av Cristi Puiu. Ein knakande god rumensk film på festivalen i år er Metronom av Alexandru Belc. Filmen er lagd til 1972. Nicolae Ceau?escu styrer med den skremmande tryggingstenesta Securitate.

Belc har arbeidd mykje med arkiva til Radio Free Europe, og han har laga ein stram og frisk fiksjonsfilm om ungdom som har fest der dei høyrer på eit musikkprogram og skriv brev til radioverten med musikkønske som Jimi Hendrix og The Doors. I kjernen er forelsking og fest, flukt og tysting. Filmen tek ei mørk vending når Securitate kjem på døra. Fiksjonsdebuten til dokumentaristen er framifrå.

Ukrainsk nabo

Cluj ligg få timar frå Ukraina. Med slagordet «Make Films, Not War» er stønaden til nabolandet klar. Ukrainske Pamfir av Dmytro Sukholytkyy-Sobchuk er eit fyrverkeri om ein kar som kjem tilbake til bygda nær grensa til Romania etter å ha arbeidd i utlandet. Filmen handlar ikkje om krig, sjølv om ein kan lese inn symbolikk. Ein heidensk fest er sentral. Det handlar om familie, migrasjon og det dei omtalar som ein nasjonal tradisjon: smugling. Visuelt er filmen spektakulær. Historia er sterk. Folk lo godt i salen då ein figur var oppglødd fordi han er ute av landet for fyrste gong, i sjølvaste EU. Han stod i ein skog rett over grensa, i Romania.

Festivalen arrangerer òg konsertar. Det ukrainske bandet DakhaBrakha spelte ute i Iulius-parken. Dei blandar musikalske tradisjonar frå ulike etniske grupper i Ukraina. Med klare meldingar og meisterleg musikk skapte dei ei storarta ramme.

Ein kunne òg sjå filmar frå Russland. Captain Volkonogov Escaped av Natalja Merkulova og Aleksej Tsjupov er ein rå og god film om ein offiser som går imot sjefane sine, og freistar hjelpe folk som er utsette for overvaking. Eg er framleis forundra over at Kosmorama trekte filmen i siste liten.

Utlanda

Tiff har eit sterkt europeisk program, mellom anna med ein eigen polsk seksjon. Der finn ein den forbausande originale dokumentarfilmen 1970 av Tomasz Wolski. Ei formidabel blanding av animasjon og originale telefonopptak fortel om korleis ein slo ned protestar i fleire polske byar.

Heilt andre polske historier får ein i spelefilmen Silent Land av Aga Woszczynska. Ho skildrar eit velståande polsk par som er på ferie i Italia då ein innvandrar som fiksar symjebassenget, døyr.

Fullpakka visningar ute på Unirii-plassen med ei god rumensk øl i handa er kjekt, sjølv om den spanske komedien The Unemployment Club av David Marqués ikkje var noko meisterverk. Låtten satt laust likevel. Ein film som i sanning var meisterleg, var vinnaren av både jury- og publikumsprisen, Utama, av bolivianske Alejandro Loayza Grisi. Forteljinga om eit gamalt par, lamaane deira og sonesonen som vil at dei skal flytte til byen, er nydeleg, både estetisk og emosjonelt.

Slike opplevingar gjer det vel verdt nokre dagar med tog. Eg tilrår fleire å legge ut på lange turar på skjener til filmfestivalar i det store utlandet.

Håkon Tveit

Håkon Tveit er lektor ved Institutt for framandspråk ved Universitetet i Bergen og fast filmmeldar i Dag og Tid.