Eg skjøna at Carlsen kunne vinna i stor stil, då han for ein månad sidan slo Fabiano Caruana 22–4 i ei lynsjakkturnering på nettet. På dette nivået er desse siffera det mest ekstreme eg har sett, og seier alt om kor god Carlsen er på sitt beste. Men å vera på sitt beste fem dagar på rad i meisterskapane i romjula, krev konsentrasjon og motivasjon. Kvar skulle mannen med 13 VM-titlar finna motivasjonen?

Ofte har Carlsen henta motivasjon frå konfliktar eller dumme journalistar, men i Almaty var han snill som eit lam. Vi såg ein moden og sympatisk verdsmeister som tok seg tid til presse og fans og alltid hadde eit venleg ord til konkurrentane. Det lyder som ei oppskrift på sportsleg fiasko, men den norske veteranen – 32 år gamal! – var i røynda meir motivert enn på lenge: Han vil ikkje lenger forsvara den klassiske langsjakktittelen og risikerte om eit halvt år å stå heilt utan titlar.

Sjakkverda kan takka Carlsen for å ha skipa merkevara vår i romjula, dei to meisterskapane i snøggsjakk og lynsjakk, som han sidan 2014 har peika ut som høgdepunktet i sjakk-kalenderen. Han meiner med rette at fartsdisiplinane er framtida for toppsjakken, medan den langsame klassiske sjakken er ein anakronisme på høgste nivå.

Arven frå Fischer

Snøggsjakken nådde klimaks alt i 4. runde, den fyrste speledagen, då Carlsen med fullt hus (3/3) hadde kvit mot den regjerande meisteren frå 2021, 18 år gamle Nodirbek Abdusattorov frå Usbekistan. Carlsen byrja roleg med Larsens opning (flanketrekket 1.b3), men så gjekk han til åtak med g-bonden på motsett side i trekk 14:

Carlsen–Abdusattorov etter 14.g4.

Eit liknande aggressivt bondetrekk vart spela av Bobby Fischer i 1970, men har sidan vore urørt av menneskehender. Carlsen fylgde opp åtaket med eit nydeleg lauparoffer og tårnoffer. Usbekaren gjekk seg vill i komplikasjonane og tapte snøgt.

Etter 10 av 13 rundar var Carlsen i leiinga eit heilt poeng føre russaren Vladislav Artemjev. Då dei to møttest i runde 11 og russaren tydeleg satsa på ein roleg remis med kvit, var tittelen nesten i boks. Alle normale trekk gav Carlsen remis direkte, han hadde 10 minutt meir på klokka enn russaren og full kontroll. Så slengde han ut, råka av hybris, eit aktivt springartrekk som tapte offiseren to trekk seinare.

Carlsen gav opp partiet, og det var ny spaning i teten. Før den siste runden var Carlsen, Artemjev og den unge tyskaren Vincent Keymer (18) i delt leiing. Carlsen var sliten, men tok seg saman og gjekk aggressivt ut i ein sicilianar mot Parham Maghsoodloo. Iranaren var sjanselaus, og gullet vart sikra då konkurrentane rota seg bort.

Den smarte skituren

Carlsen skjøna at kreftene var i ferd med å ta slutt. Lufta i spelelokalet og på hotellet var tyngjande. Om Carlsen skulle halda nivået oppe gjennom 21 parti lynsjakk dei neste to dagane, måtte han ha frisk luft.

Seinare sa Carlsen at grunnlaget for lynsjakksigeren vart lagt då han drog på ski i dei kasakhstanske fjella om morgonen den fjerde speledagen. Men det såg ikkje slik ut då klokka hans tikka nedover i det fyrste partiet i lynsjakken mot ein stormeister frå Belarus. Nesten tre hundre spelarar var på plass i den store hallen, men stolen til Carlsen stod tom. Dei tre minutta i starttid vart reduserte til eitt minutt, men Carlsen var ikkje å sjå.

Så dukka han opp i tryggingskontrollen i joggebukse og med vilter hårmanke. Han jogga bort til brettet, sette seg ned med 30 sekund på heile partiet – og vann kontrollert. Publikum i Kasakhstan og på NRK sat med hjartet i halsen, medan Carlsen smilte lurt.

Fram til remisen i runde 8 mot den hardaste konkurrenten, amerikanaren Hikaru Nakamura, var spelet nesten perfekt. Men i dei fire siste rundane den fyrste dagen var gamle Carlsen sliten og godt nøgd med fire remisar.

Før den siste speledagen låg Carlsen eitt poeng bak Nakamura, men skituren sat framleis i kroppen og gav han ny energi. Runde 14 mot rumenaren Richard Rapport (tidlegare Ungarn) er det mest spektakulære lynsjakkpartiet i historia.

Carlsen ofra ein springar i trekk 25, eit tårn i trekk 28; Carlsen hadde sigeren inne i trekk 39; Carlsen var dronning og tårn under i trekk 55, men fekk ei ny dronning i trekk 56; Carlsen stod til tap i trekk 64, men så snudde alt på ny i trekk 65:

Carlsen–Rapport etter 65…De8??

Med to–tre sekund attende på klokka fekk Carlsen tak i ei kvit reservedronning som han plasserte på g8-feltet. Det avgjerande poenget er at om Rapport slår dronninga på g8, vert han matt på b7.

«Eg har aldri opplevd noko liknande på sjakkbrettet», sa Carlsen seinare til indisk sjakk-TV. Den neste runden var nordmannen så skaka opp at han tapte på tid mot Jan Nepomnjasjtsjij, men sigeren mot Rapport var likevel eit teikn på at han hadde krefter til ein sluttspurt, og at sjakkgudinna Caissa var norsk.

Carlsen vann heile 7 av 9 parti den siste speledagen og avslutta med nok ein imponerande siger mot Abdusattorov.

Dobbeltsigeren i Kasakhstan var den tredje i karrieren: 2014, 2019 og 2022 – tre år då Carlsen står med gull i alle dei tre disiplinane. Carlsen har no til saman 15 VM-gull. Dei tre hardaste konkurrentane, Caruana, Nakamura og Nepomnjasjtsjij, har til saman null gull. Dominansen er total for Carlsen, i internasjonal sjakk kjend som «Geita», The GOAT – The Greatest of All Time.

ATLE GRØNN