Andreas Hompland

hompland@online.no

NIF, med det fulle namnet Norges idrettsforbund og olympiske og paralympiske komité, er ein
bastard som møtest til «ting» denne helga. Det er ein skjør og uavklart overbygning over idrettskretsar, særidrettsforbund og dei olympiske toppane. Slikt blir det mykje såkalla idrettsdemokrati ut av, men også oligarki og lite styringskraft. Somme høyrer tonar frå Lillehammer 1994. Og bakom syng departementet.

NIF har mindre autonomi og mindre makt over norsk idrett enn mange trur. Det er ingen kommandosentral, men eit slags uekte konsern. I så måte kan NIF liknast med LO. Også der er toppen mest synleg, men det er forbunda som stikk djupt og har tyngda. Paraplyen er god å ha, men i storm og ruskevêr kan han vrenga seg.

DEN HYBRIDE organiseringa har historiske røter. Etter idrettsstreiken under krigen blei det nasjonal samling mellom arbeidaridretten og den borgarlege idretten med rot i skyttarlagsrørsla, lekamsøvingar og sportskonkurransar.

Spenninga blei ført vidare med dei to likestilte beina: (fylkes)kretsar med nedslagsfelt i fleiridrettslag, og særforbund som kjærar for sin eigen idrett – i nært samspel med internasjonale forbund. Fotballen er det beste dømet, sterkast på finansiering og rekruttering, særleg etter at det også blei ein jente­idrett.

Med jamne mellomrom kjem spenninga til overflata, gjerne som forslag om å endra 50/50-fordelinga på tinget mellom kretsar og særforbund. Kretsane pukkar på at dei er meir representative og demokratiske enn særforbunda, som på si side har truga med å samarbeida tettare seg imellom og melda seg ut av NIF.

IDRETTSRØRSLA jagar toppar som talenta trår etter og TV-
publikum elskar. Men den djupe, samfunnsmessige legitimiteten ligg i breidde, inkludering og folkehelse. Topp skal avla breidde, og idrett skal vera lim i lokalsamfunn.

Skuleidretten tapte for den frivillige masseorganiseringa med offentleg støtte. Nå slit idrettslaga i motbør. Vaksne flyttar til private treningssenter. Dugnad med dorullsal og vaffelsteiking har tronge tider, både fordi oppslutninga skrantar, og fordi foreldre set større krav og vil ha profesjonelle instruktørar. Treningsavgiftene aukar, og fleire møter økonomiske barrierar.

Næringsliv og sponsorar som vil ha merksemd, er ikkje på dei banane der idretten kan bidra til å førebygga samfunnsproblem. Staten melder ikkje klart frå om kva dei vil med idretten, og korleis kostnadene skal dekkast. Toppen kan vera over for idrett som breiddeaktivitet for barn og ungdom som blir ved sine skjermar.

BYRÅSJEFEN ER IKKJE interessert i sport og idrett, men han er ein hund etter intrigar. Han minnest med innful glede ein maktkamp mellom statssekretæren og ekspedisjonssjefen, med idrettspresidenten på sidelinja, om kven som reelt var i førarsetet og hadde størst legitimitet i norsk idrett. Det var både mangekamp og langløp.

I Forvaltninga gjekk det forteljingar om då Rolf Hofmo (1898­–1966) var øvsteprest. «Sjef», stod det på døra hans i STUI (Statens ungdoms- og idrettskontor). Han var meir rett på sak enn niesa frå Ilaslottet på Sagene, poeten Gunvor Hofmo.

ROLF HOFMO hadde berre folkeskule, framhaldskule og sosialistisk dagskule. Han var revolusjonær ungdomspolitikar og militærstreikar med ein heim i arbeidaridrettslaget Spartacus. Med djupe røter i arbeidarpartinomenklaturen i Gerhardsens tid sat han med nøkkelen til pengeskrinet som finansierte banar og anlegg. Follow the money, heiter det med eit gamalt jungelord; i dette tilfellet var det spelemidla og tippemonopolet som Kristeleg Folkeparti signa og heldt heilagt.

Den handlekraftige Hofmo kjøpte seg venner og allierte, men fekk også fiendar. Det var konstante repetisjonsøving frå halvsentrale politikarar med idrettsleg bakgrunn som arbeidde for å få slipt om tippenøkkelen slik at fleire prosentar gjekk til idrett enn til forsking og kultur.

PÅ IDRETTSTINGET ligg det an til knockoutkamp om presidentvervet. I førre runde vann den framfuse snakkemaskina Berit Kjøll (67). Etter tre vekers valkamp med handballjentekraft i ryggen fekk ho to røyster meir enn den mollstemte motkandidaten.

Nå har valnemnda vraka henne, men ho ville ikkje kasta inn handkleet. Ho stiller frå benken fordi ho meiner ho har fortent attval.

Kjøll er turist, ryttar og konge­leg siglar frå Bærum. Ho har vore styreproff både her og der og leiar i fornøyelsesparken Tusenfryd, reisebyrået Kilroy, Steen og Strøm, Telenor, Flytoget og kinesiske Huawei. Men ho dreg også fram smalhans frå rural og enkel bondebakgrunn.

Motkandidaten Zaineb Al-Samarai (35) dekker breitt. Ho er utdanna jurist, men kjem frå grasrotidrett på det innvandrartunge Holmlia. Ho er tidlegare arbeidarpartipolitikar i Oslo og vara til Stortinget. Ho er gift med ein eldre framstegspartiungdom frå Dolkesjø som har konvertert til Høgre og er i påverknadsbransjen. Samarai har også tatt bustad i lobbyen, som kommunikasjonsrådgjevar og partnar i Storm Samfunn AS, under Petter Stordalens paraply.

DET ER GODE GRUNNAR til å ha medkjensle med dei som søker og vinn toppverv i idrettsrørsla. Dei hamnar på Urias postar. Dei må balansera på stram line, og dei har tunge lier og åsar å forsera. Både presidentar og generalsekretærar får tyn, og fleire av dei har falle, gått tom, blitt kasta og måtta gå av i skam og vanære, med eller utan varsel, fortent eller ufortent, med eller utan vin- og reiserekningar.

Måtte den beste kvinna vinna, om begge held ut til siste runde.

Andreas Hompland er sosiolog og skribent.