Med opninga av arkiva er det kome for dagen tallause skriftlege bønerop om hjelp frå katastrofen sendt til pavestaten. Her er eit døme:

«Dykkar Høgverdige, De kan berge fire menneskeliv.

(…) eg skriv frå den ytste naud og fortviling når eg no vender meg til Dykkar Excellence. Eg er ein ung mann på 21 år, israelitt. Vogga mi stod i Berlin, deretter drog eg til Polen, så til Belgia og Frankrike. Eg studerer teologi (rabbinatskandidat) (...) har i det siste gjennomgått så mykje bittert at eg knapt kan skildre det (…) eg er på slutten av mi kraft. Med ei siste von på vegner av foreldra mine og bror min ber eg om å kome til Sveits (…) berre Skaparen i himmelen veit kor stor fare vi er no kvart minutt.»

Martin Wachskerz, den jødiske teologistudenten, frykta å bli deportert til dødsleirar i Ukraina. Brevet kom til Roma ved årsskiftet 1942–43, på eit tidspunkt då deportasjonane av jødar var på sitt høgste. Men bøna til Vatikanets ambassade i Bern førte ikkje fram. Lagnaden til familien Wachskerz veit me ikkje mykje om, men 11. august 1944 dukkar namnet Wachskerz opp på listene frå ein tilinkjesgjeringsleir i aust. Familien Wachskerz vart etter alt å døme myrda.

BH