G. Johannesen og dei innvigde
Kaj Skagen og Georg Johannesen. Faksimile Dag og Tid 11. november
Les også
Eit par kommentarar til Skagen
Les også
Faksimile av Dag og Tid 11. november.
Sluttord om Johannesen-myten
Les også
Ein overraskelse i tre akter
Les også
Læraren
Les også
Eit anna syn på G.J.
Les også
Polemikk utan glede
Les også
Georg Johannesen fotografert i 1999 med ein stabel Rhetorica Norvegica.
Foto: Erik Johansen / NTB
Nokre pauli ord om Georg Johannesen
Les også
Georg Johannesen fotografert i 1999 med ein stabel Rhetorica Norvegica.
Foto: Erik Johannesen / NTB
Profet utan bodskap
Les også
Georg Johannesen fotografert eit år etter at han var med på å skipa Sosialistisk Folkeparti.
Foto: Sverre A. Børretzen / Aktuell / NTB
Arven etter Georg Johannesen
Les også
Eit par kommentarar til Skagen
Les også
Faksimile av Dag og Tid 11. november.
Sluttord om Johannesen-myten
Les også
Ein overraskelse i tre akter
Les også
Læraren
Les også
Eit anna syn på G.J.
Les også
Polemikk utan glede
Les også
Georg Johannesen fotografert i 1999 med ein stabel Rhetorica Norvegica.
Foto: Erik Johansen / NTB
Nokre pauli ord om Georg Johannesen
Les også
Georg Johannesen fotografert i 1999 med ein stabel Rhetorica Norvegica.
Foto: Erik Johannesen / NTB
Profet utan bodskap
Les også
Georg Johannesen fotografert eit år etter at han var med på å skipa Sosialistisk Folkeparti.
Foto: Sverre A. Børretzen / Aktuell / NTB
Arven etter Georg Johannesen
Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no
Georg Johannesen
Slik eg les innlegga mot essayet mitt om Georg Johannesen i Dag og Tid 4. november, hevdar dei på ulike vis at det ikkje lèt seg gjera å ta stilling til Johannesens skjønnlitterære produksjon eller politiske syn utan samstundes å dra inn verksemda hans som lærar ved Universitetet i Bergen og bidraga hans om retorikk. Ein skulle altså ikkje kunna vurdera dikta og dei politiske artiklane til Georg Johannesen utan inngåande kjennskap til retorikklæra og språkfilosofien hans.
Men Georg Johannesens forfattarskap vert då esoterisk, noko berre dei innvigde kan skjøna. Dette vert spegla i ideen om den litterære tenkjemåten hans som eit mislukka strev etter eit paradigmeskifte, slik Grepstad skriv, eller som Amund Børdahl seier i ei førelesing som ligg på YouTube: «Georgs bøker er [...] krevende å lese hvis man ikke er villig til å arbeide med dem. Det er derfor bøker man får forholdsvis lite ut av hvis man leser dem en eller to ganger, man bør egentlig studere dem.» Ein må med andre ord vera student eller tilsett ved eit universitet for å få utbyte av denne forfattarskapen. Eller endå snevrare: Ein må ideelt sett ein gong i tida ha vore Johannesens student. Det er jo påfallande at alle som i dag bryr seg med å debattera, eller forsvara han, har vore det. Nye, friske lesarar finst knapt.
Johannesens retoriske hovudverk Rhetorica Norvegica vart kalla «direkte leserfiendtlig» av den komiteen som gav han professorkompetanse i retorikk i 1995. Den same komiteen peika òg på noko anna heilt vesentleg, nemleg at for Georg Johannesen er «retorikk totalretorikk, dvs. den omfatter menneskets hele tilværelseshorisont». Vi snakkar då om eit komplett, eigenprodusert, idiosynkratisk verdsbilete. Komiteen seier vidare at han «med sin retoriske verdensanskuelse [bygger] et imponerende og konsekvent totalsyn», slik at retorikken blir «en gransking av alt menneskelig». Og så kjem ei tilføying som vel er ein eufemistisk uttrykt, nesten ironisk kritikk: «Det er nesten mer enn en kan forvente av en professor.»
Frå min synsstad er det mogleg å sjå retorikken til Georg Johannesen som ei vidareføring av den politiske tenkinga og verksemda hans i femti- og sekstiåra. Det akademiske prosjektet hans framstår då som revolusjonært. Retorikken forklarar og erstattar marxismen. Det er nesten som om Johannesen personleg vil erstatta heile universitetet. Hans «totalretorikk», som professorkomiteen skriv, er i røynda ein altomfattande ideologi.
Ei bok som Rhetorica Norvegica gjer opplagt Georg Johannsen til ein særprega og merkeleg ideologisk forfattar, men ikkje til ein stor retorikkteoretikar, og slett ikkje til ein av dei største norske lyrikarane i førre hundreåret. Brorparten av essayistikken hans handlar om norsk litteratur, som han har interessante og originale idear om. Men det gjer han ikkje til ein av dei største essayistane i norsk litteraturhistorie. Retorikken hans kan sjåast som ei vidareføring, for ikkje å seia ei oppdatering, av det kommunistiske standpunktet hans, men opphevar ikkje blindskapen hans når det gjeld det kommunistiske styresettet, og gjer han ikkje immun mot politisk kritikk.
Kaj Skagen er forfattar og fast skribent i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Ønskjer du å delta i debatten? Då kan du sende innlegget ditt til ordskifte@dagogtid.no
Georg Johannesen
Slik eg les innlegga mot essayet mitt om Georg Johannesen i Dag og Tid 4. november, hevdar dei på ulike vis at det ikkje lèt seg gjera å ta stilling til Johannesens skjønnlitterære produksjon eller politiske syn utan samstundes å dra inn verksemda hans som lærar ved Universitetet i Bergen og bidraga hans om retorikk. Ein skulle altså ikkje kunna vurdera dikta og dei politiske artiklane til Georg Johannesen utan inngåande kjennskap til retorikklæra og språkfilosofien hans.
Men Georg Johannesens forfattarskap vert då esoterisk, noko berre dei innvigde kan skjøna. Dette vert spegla i ideen om den litterære tenkjemåten hans som eit mislukka strev etter eit paradigmeskifte, slik Grepstad skriv, eller som Amund Børdahl seier i ei førelesing som ligg på YouTube: «Georgs bøker er [...] krevende å lese hvis man ikke er villig til å arbeide med dem. Det er derfor bøker man får forholdsvis lite ut av hvis man leser dem en eller to ganger, man bør egentlig studere dem.» Ein må med andre ord vera student eller tilsett ved eit universitet for å få utbyte av denne forfattarskapen. Eller endå snevrare: Ein må ideelt sett ein gong i tida ha vore Johannesens student. Det er jo påfallande at alle som i dag bryr seg med å debattera, eller forsvara han, har vore det. Nye, friske lesarar finst knapt.
Johannesens retoriske hovudverk Rhetorica Norvegica vart kalla «direkte leserfiendtlig» av den komiteen som gav han professorkompetanse i retorikk i 1995. Den same komiteen peika òg på noko anna heilt vesentleg, nemleg at for Georg Johannesen er «retorikk totalretorikk, dvs. den omfatter menneskets hele tilværelseshorisont». Vi snakkar då om eit komplett, eigenprodusert, idiosynkratisk verdsbilete. Komiteen seier vidare at han «med sin retoriske verdensanskuelse [bygger] et imponerende og konsekvent totalsyn», slik at retorikken blir «en gransking av alt menneskelig». Og så kjem ei tilføying som vel er ein eufemistisk uttrykt, nesten ironisk kritikk: «Det er nesten mer enn en kan forvente av en professor.»
Frå min synsstad er det mogleg å sjå retorikken til Georg Johannesen som ei vidareføring av den politiske tenkinga og verksemda hans i femti- og sekstiåra. Det akademiske prosjektet hans framstår då som revolusjonært. Retorikken forklarar og erstattar marxismen. Det er nesten som om Johannesen personleg vil erstatta heile universitetet. Hans «totalretorikk», som professorkomiteen skriv, er i røynda ein altomfattande ideologi.
Ei bok som Rhetorica Norvegica gjer opplagt Georg Johannsen til ein særprega og merkeleg ideologisk forfattar, men ikkje til ein stor retorikkteoretikar, og slett ikkje til ein av dei største norske lyrikarane i førre hundreåret. Brorparten av essayistikken hans handlar om norsk litteratur, som han har interessante og originale idear om. Men det gjer han ikkje til ein av dei største essayistane i norsk litteraturhistorie. Retorikken hans kan sjåast som ei vidareføring, for ikkje å seia ei oppdatering, av det kommunistiske standpunktet hans, men opphevar ikkje blindskapen hans når det gjeld det kommunistiske styresettet, og gjer han ikkje immun mot politisk kritikk.
Kaj Skagen er forfattar og fast skribent i Dag og Tid.
Ein må ideelt sett ein gong i tida ha vore Johannesens student.
Fleire artiklar
Cecilie Grundt med Vigleik Storaas, David Andersson og Fredrik Villmow.
Foto: Sigbjørn Berven
Solide røter
Cecilie Grundt har sett saman eit lojalt lyttande band.
Eivind Trædal har sete i Oslo bystyre for MDG sidan 2015. I vår kom det fram at han stiller seg til disposisjon for stortingslista til MDG.
Foto: Cappelen Damm
Den tunge kampen mot bileufori
Eivind Trædal viser fram politikkens fallitt på transportfeltet i boka På ville veier.
Donald Trump talar til tilhengarane i Traverse i Michigan 25. oktober.
Foto: Jim Watson / AFP / NTB
Trump ord for ord
Kva seier Trump på folkemøta? For å få eit inntrykk av kva han vil formidla til møtelyden, trykkjer vi den første delen av talen han heldt i vippestaten Michigan førre helg.
Una og Diddi er to storforelska studentar som må halde forholdet skjult, fordi Diddi alt har ein kjærast.
Foto: Arthaus
Gjennombrotet
Elín Hall herjar i dette vakre, velskrivne dramaet av Rúnar Rúnarsson.
Stian Jenssen (t.v.) var alt på plass i Nato då Jens Stoltenberg tok til i jobben som generalsekretær i 2014. Dei neste ti åra skulle dei arbeide tett i lag. Her er dei fotograferte i Kongressen i Washington i januar i år.
Foto: Mandel Ngan / AFP / NTB
Nato-toppen som sa det han tenkte
Stian Jenssen fekk kritikk då han som stabssjef i Nato skisserte ei fredsløysing der Ukraina gjev opp territorium i byte mot Nato-medlemskap. – På eit tidspunkt må ein ta innover seg situasjonen på bakken, seier han.