Språk

Ottar Grepstad

Kommentaren om grunnlovsframlegget om språk i Dag og Tid 5. juli gav raskt resultat. Det tok ikkje Ingvar Engen mange timar og dagar å utforme eit nytt framlegg til grunnlovsparagraf, trykt i Dag og Tid 2. august. Denne svært røynde embetsmannen arbeidde i fleire tiår i Kulturdepartementet med mellom anna språksaker og den språkmeldinga som regjeringa Stoltenberg la fram i 2008.

Når Ingvar Engen tek ordet, gjer ein altså klokt i å lytte. Det vonar eg også Stortinget gjer når tida er inne i neste stortingsperiode. Med det vesle innlegget sitt har han alt flytta ordskiftet langt fram og formulert ein paragraf som eg synest er mykje betre enn framlegget frå Sveinung Rotevatn og dei seks medunderskrivarane hans. Det er som det skal vere, at ein gjennom meiningsutveksling kjem fram til ei betre løysing. Då må nokon ta initiativet, og det har Noregs Mållag og andre heldigvis sytt for.

Kven veit, kanskje kan den endelege paragrafen bli endå betre. Når saka først ligg på bordet, var det iallfall å vone at meir blir gjort samstundes. Mangelen på ein overordna språkparagraf tidlegare har gjort Grunnlova ganske rotete jamført med ein del andre grunnlover. No er emnet spreitt utover.

I paragraf 108 skal styresmaktene syte for at «det samiske folket, som urfolk, kan tryggje og utvikle språket sitt». I paragraf 114 heiter det at berre «norske borgarar som talar språket i landet», kan utnemnast til embete i staten (mine uthevingar). Framlegget om norsk språk er tenkt som ny paragraf 120b. Då kjem det overordna sist. Sjølv om dette ikkje har noko å seie politisk, kunne ei samling av språkpolitiske avsnitt i éin paragraf avdekkje om endå meir burde takast med eller seiast på anna vis.

Som Engen peikar på, har forslagsstillarane i Stortinget lagt til grunn at bokmål og nynorsk også er standardtalemål. Om ordlyden i paragraf 114 bør justerast i lys av ny paragraf 120 b, kan med fordel diskuterast.

Olav Randen var i Dag og Tid 12. juli kritisk til kommentaren min om at nynorsk faktisk er eit talt og skrive språk, men i grunngivinga meiner altså også dei sju folkevalde at det er slik. Randen er dermed usamd i grunngivinga, men samd i framlegget, og meiner sanneleg at den som er kritisk til framlegget, ikkje viser eit demokratisk grunnsyn. Samstundes misliker han at stat og folkevalde standardiserer rettskriving. Det minner vel mykje om riksmålsbevegelsens antistatlege politikk i tidlegare tider.

I staden for vidare polemikk legg eg berre inn ein protest når Olav Randen postulerer at eg opererer med tre norske språk – norsk, bokmål og nynorsk. Eg er ei enkel sjel frå Jølster som aldri greier å gjere verda så innfløkt, og har i tiår snakka om bokmål og nynorsk som dei to norske språka. Norsk er då fellesnemnaren for dei norske språka slik samisk er det for dei samiske språka, som altså er omtalte i eintal i Grunnlova.