Ein skal ha respekt for heilt nye og uventa hendingar – som ei verkeleg svensk regjeringskrise. Da den svenske regjeringa fekk eit mistillitsvotum mot seg i Riksdagen og måtte ta avskil denne månaden, var det første gongen noko så drastisk hende i svensk parlamentarisk historie.

Denne helga får statsministeren til og med øydelagt midtsommarfeiringa – og i Sverige er det ei svært alvorleg sak. Han har frist til måndag 28. juni med å ha ei ny regjering klar. Det tok sosialdemokraten Stefan Löfven så mykje som fire månader etter det førre valet å få stabla på beina den regjeringa som no vart felt, så dette er noko heilt anna enn slikt småtteri som å få snikra saman eit nytt byråd i Oslo.

Som svenskane veit betre enn svært mange andre, kjem ei ulukke sjeldan åleine. Denne veka melde den svenske Justitieombudsmannen (JO) seg med ei skarp refsing av riksadvokaten, som har utpeika ein avdød mann som den skuldige i drapet på statsminister Olof Palme i 1986. I Sverige, som i andre demokratiske land, er det ikkje embetsverket, men domstolane som frikjenner eller domfeller, og dette måtte Justitieombudsmannen fortelja sjølvaste riksadvokaten i landet.

Saka vart no omsider lagd vekk, etter ei oppvisning som ikkje kan avskrivast som anna enn eit salig og uverdig rot gjennom ein heil menneskealder. Det gjer ikkje sakene betre at svenskane i lang tid hadde vore i overkant rause med å kritisera andre, ikkje minst den tyske forbundsrepublikken, for bruk av udemokratiske metodar i kampen mot terrorisme.

Den kritikken stilna ikkje før tyske terroristar ein dag kom seg inn på den tyske ambassaden i Stockholm og drap ein tysk diplomat der. Den hendinga gjorde det klårt at dei tyske terroristane, frå Baader-Meinhof-gruppa og nedover, hadde lite sans for dei fløyelshanskane som svenske massemedium hadde etterlyst som det beste, kanskje det einaste, verkemiddelet.

Det vart ikkje betre av at dei svenske dødstala under koronaepidemien heilt frå starten i mars 2020 var høgare og steig monaleg raskare enn i nabolanda, og at dei fleste signala frå Stockholm samstundes gjekk ut på at det var utenkjeleg at svenske styresmakter hadde gjort noko som kunne diskuterast, enn seia kritiserast. Utan at det hadde noko med helsevesen og sjukdom å gjera, fekk omverda i tillegg sjå ei langvarig praktoppvisninga frå den svenske nobelkomiteen, ei framsyning som August Strindberg i kompaniskap med Hasseåtage i toppform ikkje kunne ha gjort betre – eller verre, alt ettersom.

No ventar både vi og verda – og spesielt svenskane – på den nye regjeringa i Stockholm. Landet greier seg nok. Land plar gjera det; både Frankrike og Italia brukte å ha regjeringskriser minst ein gong i året gjennom fleire tiår. Men korkje vi eller grannane våre er vane med slikt frå eit land som har levd vel utan politiske kriser, og som har hatt «ordning och reda» som motto og ikkje som eit tomt slagord.

«Det ordnar seg», plar dei sindige folka i nabobyen Fredrikstad bruka som sitt valspråk. Men i Sverige er det ikkje slik lenger. Og kanskje er det eit nytt og mørkare slagord som viser seg i horisonten: «Ingenting är länger som förut, alla gamla sanningar är slut.»

Per Egil Hegge