Stein Winge (1940–2024)
Ved Stein Winges bortgang har norsk teater mista ein av sine mest ruvande skikkelsar.
Ei kjempe har forlate scenen, meiner Jan H. Landro
Foto: Torstein Bøe / NTB
Ved Stein Winges bortgang har norsk teater mista ein av sine mest ruvande skikkelsar. Og ein av dei mest sjølvstendige. Som regissør, og det er framfor alt på det feltet han har utmerkt seg, valde han tidleg å gå sine eigne vegar. Han visste kva han ville, og kvar han skulle – og sytte stort sett for å kome dit. Så fekk kritikarane meine kva dei ville.
Men dei såg jo kva han kunne, og kva han fekk til. Slik dei også i utlandet fekk augo opp for den framifrå teater- og etter kvart operaregissøren. Opphavleg var draumen hans å bli dirigent, så musikken hadde han også «inne». Noko av det som gjorde han til eit «namn» både heime og ute, var dei fornyande regigrepa han ofte tydde til, grep som kunne opne for nye perspektiv og spennande møte med tekstar vi trudde vi alt kjende ut og inn. Måten han stiliserte fleire Brecht-stykke på, er døme på korleis han kunne gå laus på eit velkjent stykke.
Å gå sine eigne vegar innebar også å lite på sine eigne visjonar, og som scenisk skapande var Winge både oppfinnsam og dristig. Og nokså kompromisslaus. Han gjekk ikkje av vegen for å utfordre gjeldande konvensjonar, som då han i 1983 gav Anne Marit Jacobsen rolla som kongen i Johan uten land. Det var noko heilt nytt i norsk teater, og ikkje gjort for å skape sensasjon (som vi kan mistenkje mange seinare oppsetjingar for), men fordi han såg at eit slikt «kjønnsskifte» kunne gi ny djupne til teksten. Måten han regisserte Kong Lear på, både her heime og i Los Angeles, vekte stor åtgaum og er i ettertid sett på som ein milepåle.
«Han ville overraske, han ville fornye, han ville skape i det heilt store formatet.»
Kanskje kunne viljen til å utfordre seg sjølv og andre med stadig nye verkemiddel stundom gå imot dei kunstnarlege intensjonane hans. Men Stein Winge rodde seg alltid i land. Han ville overraske, han ville fornye, han ville skape i det heilt store formatet. Då kunne det av og til bli vel mykje.
Eigenskapen som fornyar fann også administrative utslag, som då han var med på å etablere Torshovteatret eller tok initiativ til å opprette Ibsenfestivalen på Nationaltheatret. Båe har synt seg livsdugande og framsynte. Det er ein av dei heilt store i norsk etterkrigsteater som no har takka av.
Jan H. Landro
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Ved Stein Winges bortgang har norsk teater mista ein av sine mest ruvande skikkelsar. Og ein av dei mest sjølvstendige. Som regissør, og det er framfor alt på det feltet han har utmerkt seg, valde han tidleg å gå sine eigne vegar. Han visste kva han ville, og kvar han skulle – og sytte stort sett for å kome dit. Så fekk kritikarane meine kva dei ville.
Men dei såg jo kva han kunne, og kva han fekk til. Slik dei også i utlandet fekk augo opp for den framifrå teater- og etter kvart operaregissøren. Opphavleg var draumen hans å bli dirigent, så musikken hadde han også «inne». Noko av det som gjorde han til eit «namn» både heime og ute, var dei fornyande regigrepa han ofte tydde til, grep som kunne opne for nye perspektiv og spennande møte med tekstar vi trudde vi alt kjende ut og inn. Måten han stiliserte fleire Brecht-stykke på, er døme på korleis han kunne gå laus på eit velkjent stykke.
Å gå sine eigne vegar innebar også å lite på sine eigne visjonar, og som scenisk skapande var Winge både oppfinnsam og dristig. Og nokså kompromisslaus. Han gjekk ikkje av vegen for å utfordre gjeldande konvensjonar, som då han i 1983 gav Anne Marit Jacobsen rolla som kongen i Johan uten land. Det var noko heilt nytt i norsk teater, og ikkje gjort for å skape sensasjon (som vi kan mistenkje mange seinare oppsetjingar for), men fordi han såg at eit slikt «kjønnsskifte» kunne gi ny djupne til teksten. Måten han regisserte Kong Lear på, både her heime og i Los Angeles, vekte stor åtgaum og er i ettertid sett på som ein milepåle.
«Han ville overraske, han ville fornye, han ville skape i det heilt store formatet.»
Kanskje kunne viljen til å utfordre seg sjølv og andre med stadig nye verkemiddel stundom gå imot dei kunstnarlege intensjonane hans. Men Stein Winge rodde seg alltid i land. Han ville overraske, han ville fornye, han ville skape i det heilt store formatet. Då kunne det av og til bli vel mykje.
Eigenskapen som fornyar fann også administrative utslag, som då han var med på å etablere Torshovteatret eller tok initiativ til å opprette Ibsenfestivalen på Nationaltheatret. Båe har synt seg livsdugande og framsynte. Det er ein av dei heilt store i norsk etterkrigsteater som no har takka av.
Jan H. Landro
Fleire artiklar
Laila Goody, Maria Ómarsdóttir Austgulen, Trond Espen Seim og John Emil Jørgenrud i nachspielet frå helvete som stykket til Edward Albee blir kalla.
Foto: Erika Hebbert
Sterkt om livsløgn og overleving
Gode skodespelarprestasjonar i intens kamp på liv og død.
Den nye statsministeren i Frankrike, Michel Barnier, blir klappa inn av den utgåande, Gabriel Attal, i ein seremoni på Hôtel Matignon i Paris 5. september.
Foto: Stephane De Sakutin / Reuters / NTB
Ny statsminister med gjeld, utan budsjett
No lyt alt skje raskt i fransk politikk for å avverje nye kriser.
Justis- og beredskapsminister Emilie Enger Mehl på veg til pressetreffet om motarbeiding av kriminalitet. Også statsminister Jonas Gahr Støre og finansminister Trygve Slagsvold Vedum deltok.
Foto: Thomas Fure / NTB
– No ser me effekten av færre politifolk
Det er mykje regjeringa kunne gjort som dei ikkje har gjort. Me er ikkje imponerte, seier Helge André Njåstad (FrP).
Den oppdaterte boka om rettens ironi er ei samling av tekstar frå Rune Slagstad gjennom førti år.
Foto: André Johansen / Pax Forlag
Jussen som styringsverktøy
Rettens ironi, no i fjerde og utvida utgåve, har for lengst blitt ein klassikar i norsk idé- og rettshistorie.
Finn Olstad har doktorgrad i historie og er tidlegare professor ved Seksjon for kultur og samfunn ved Noregs idrettshøgskule.
Foto: Edvard Thorup
Det nye klassesamfunnet
Finn Olstads nye bok er eit lettlese innspel til ei sårt tiltrengd innsikt i skilnaden mellom fakta og ideologi.