Sakprosa
Med Noreg mot iskalde mål
Harald Dag Jølle skriv ferdaminne frå turar i mange leier lengst nord og lengst sør i verda.
Axel Heibergbreen i Antarktis
Foto: Vegard Ulvang
Gjennom mange år har Harald Dag Jølle skrive soga om nordmenn i dei kaldaste trakter på kloden. Av di ein historikar driv arbeidet sitt blant dokument og gamle kjelder, gav han til slutt etter for trongen til å dra ut i isen sjølv, forklarer han.
Boka som kom ut av dette, er til dels ferdaminne frå turar i mange leier lengst nord og lengst sør i verda – og samstundes er forteljinga ramma inn i store sveip over den norske polarsoga. Denne vekslinga mellom levande møte og innsikter frå fortida har gjort boka leseverdig, med stundom svært så brå sprang mellom polane.
Striden mellom Noreg og Danmark om Grønland i mellomkrigstida som Noreg tapa, høyrer med i dette. Jølle skriv at den norske okkupasjonen av Eirik Raudes land på Austgrønland hadde breiare oppslutning og sterkare grunnlag enn til dømes historieprofessoren Jens Arup Seip har framstilt det i si vidgjetne bannlysing i etterhand av handlemåten til norske styresmakter. Jølle gjev si forklaring på kvifor regjering og fagfolk hadde sine grunnar til å handla som dei gjorde, og kvifor så mange stødde dei. Jølle minner om at lang tid gjekk før Danmark kravde suverenitet over heile Grønland, medan dei norske krava på austkysten var grunngjevne i faktisk verksemd av fangst og fiske.
Vi får eit kritisk blikk på utviklinga dei siste åra. Innsatsen frå Noreg i polarstroka var tufta på ein ishavskultur med tette band til dei med levebrød og praktisk røynsle frå han: Fangstmenn, fiskeflåte og sjøfarande folk av alle slag, med Nord-Noreg og Mørekysten som dei fremste heimebasane, lenge også Vestfold med kvalfangarane, og stundom i tillegg deltakarar frå samiske strok der dei hadde særskild kunnskap om å overleva i ein ugjestmild natur.
Byråkratiseringa
Jølle peiker på at dette har vorte utvatna i dag når vi ikkje lenger har så mange norske fangstfolk og sjøfolk blant oss. I staden ser han dess meir av profesjonelle operasjonsavdelingar, logistikksenter, formell kursing og byråkratisering, mengdevis med skjema, høgteknologiske system for tryggleik og navigasjon, og obligatoriske kurs som får vega vel så tungt som praktisk bakgrunn.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
