Roman

Mette Karlsvik:

Mørkerom

Samlaget

Mette Karlsvik har funne sin eigen måte å skriva romanar på, der ein gjerne kjem inn i boka via eit oversyn, anten reint fysisk, at ein ser det viktige litt på avstand først, før ein kjem nærare og ser detaljane, eller ved ei vitskapeleg tilnærming, der hendingar først vert skildra objektivt og generelt, før teksten kjem til det spesielle tilfellet boka handlar om. I den nye romanen kan ein sjå årsaka til at det har vorte slik, utan at ho gjer noko poeng av det.

Årsaka ligg i bakgrunnen, både hennar eigen og farens. Faren var flygeleiar av yrke, men han hadde også ein hobby, beint fram ein lidenskap, nemleg fotografering. Og just slik har Mette Karlsvik vorte som forfattar, flygeleiar og fotograf. Ho styrer med fjerne objekt, og zoomar seg inn på dei nære.

Familiealbum

Først i romanen får me ei grundig skildring av korleis eit foster utviklar seg, etter kvart går teksten frå det generelle til det spesielle, det skjer umerkeleg, men fosteret vert ein person, og personen vert med tida far til forfattaren. Etter dette er mykje av romanen eit familiealbum, her er bilete frå typiske og utypiske situasjonar i livet til denne mannen som me etter kvart får vita mykje om, men på skånsamt vis. På same måte som Tormod Haugland, som òg skriv frå sin eigen familie i ein roman i år, Om dyr og syn, skriv Karlsvik utan å nytta namn på slektningane. Det kjennest som eit klokt val, for ord som mor, far, søster, fetter og liknande er då berre sikkert identifiserande for dei som kjenner familien, og ikkje for oss som lyt halda oss til boka.

Her er gode skildringar av oppvekst. Det skjer ikkje så mykje dramatisk i dei einskilde scenene, men dei teiknar eit bilete av totalopplevinga. Faren, flygeleiaren, har ein stressande jobbsituasjon med mykje overtid og sterke krav til konsentrasjon. Det går nok ut over harmonien i familien, der ein kan ana at alle har sitt å slita med. Dette vert ikkje poengtert med detaljar, for det er ikkje det viktige i romanen. Det som er motoren i handlinga, er faren, fotograferinga, mørkeromsarbeidet og jobben han har, ein jobb som øydelegg han, for det er ingenting som er meir øydeleggande for den einskilde enn stress.

Tett på

Karlsvik går tett på faren, på sjukdomen han utviklar, på interessene hans. Me er såleis med han på jakt, eller helst når han tenkjer på jakt han ikkje får tid til å delta i, me er med han på arbeidet og i mørkerommet. Samstundes får me ta del i utviklinga til forfattaren, ikkje minst som fotografiinteressert ung jente, men også i det heilt daglegdagse, til dømes når ho ein gong i barndommen spør foreldra om ho kan gifta seg med hunden i huset. Ho får nei på førespurnaden. Ja, ikkje frå hunden, då. Og me ser uklårt konturane av noko anna, eit motiv forfattaren tangerer så varsamt at ein nesten ikkje merker det: Jenta er redd for vaksenlivet. Her er ho i slekt med Oscar Matzerath hjå Günther Grass, men Karlsvik går ikkje vidare med dette motivet.

Stendig finn ho i staden nye punkt å zooma inn mot, noko nytt det skal stillast skarpt på. For ho er ikkje berre fotograf og flygeleiar i skrifta si, ho er astronom og mikrobiolog, og eg vil ikkje arrestera henne på anna enn at ein edderkopp éin stad vert klassifisert som insekt, og at ho ikkje er heilt stødig når det kjem til stridsspørsmål om firfisle og salamander. Men elles står romanen til laud.

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.