Litt mykje på tallerkenen
Sjølv om vi er på ei kulinarisk reise, er ikkje dette heilt min kopp te.
Samandrag
Oppsummeringa er laga av AI-vertkøyet ChatGTP
Roman
Runa Skjeldal:
Kalk og fuktig sol
Oktober
Runa Skjeldals andre roman, Kalk og fuktig sol, har noko på hjartet, og mykje språkvilje. Det betyr ikkje at han treffer meg.
Anja er kjøkensjef på restauranten Nattergal i Avignon. Ho blir saman med dessertkokken Gösta. Dei lever sitt liv heime, ute og på jobb. Dei har begge eit uavklart erotisk forhold til andre personar i notid og fortid. Anja ser ofte, lett traumatisert, tilbake på studietida i Italia, der ho budde hos ein vertsfamilie som ikkje alltid var noko å rope hurra for.
Dette bakteppet er jo eksotisk for ein norsk roman. Det som stenger meg ute frå han, er ikkje dette, men element eg oppfattar som noko oppstylta. Som ordstillinga, som er framtung med sine substantiviske ledd først: «Tertene Gösta hadde forberedt kvelden i forveien, var pratsomme, fortalte hvor søt han hadde vært, hvordan Gösta elta og knadde, dynga dem i sukker, gjorde dem vaniljekremgule.» «Markert i kveldens partitur med pausetegn lot vi en takt være tom og stum.» Nokre gongar er setninga så komprimert at ho er overfylt: «Vannpytter lå i steintrappas ujevnheter, sollyset reflekterte såpevannets oljete regnbuer.» Det er fint med fortetting og poetiske vendingar, men når ein heil roman er basert på dette språklege uttrykket, blir det tungt å ta seg inn i materien.
Eit unntak er breva Anja skriv til venen Martin. I byrjinga er breva banale, handlar mest om Anja og Martins eige venskap og korleis det blei til. Men etter kvart er det breva som skal gi lesaren ein språkleg inngang til kva som eigentleg har skjedd – sjangeren er ganske enkelt meir tilgjengeleg.
«Då er eg meir imponert over dei heite sexskildringane.»
Innforstått?
Bildebruken kunne til tider vore meir gjennomtenkt: «En strime mørkbrent kaffe rant nedover ved hanken, inntørka som skogsbekken hjemme om våren.» Ein inntørka bekk renn ikkje! «Alle koppene sto i oppvaskmaskina, klirringa minna om miniskjørt og blonde truser.» Korleis kan oppvaskmaskinklirring minne om miniskjørt og blonde truser? Det er som om iveren etter å skape originale bilde overtrumfar logikken og konsistensen.
Det er vel ei snobbete innvending å påpeike romanpersonars kulturelle og kunstnariske (p)referansar. Men dei er påfallande like: Både Anja og Gösta skriv poesi og skjønnlitteratur, ein kollega av dei er skodespelar, mora til Gösta er operasongar, og med unntak av eit par korte hint til Britney Spears og Spice Girls i romanen, refererer Anja og Gösta utelukkande til klassisk musikk, målarar, tenkarar og mytar.
Det er ikkje det at eg ikkje unner karakterane dette miljøet, denne kunnskapen, eller at eg ikkje trur på det, men så einsidig som det er sett fram, forsterkar det inntrykket av eit litterært univers som gjer seg litt utilgjengeleg. At romanen flottar seg, på eit vis.
Dampkjøken
Då er eg meir imponert over dei heite sexskildringane. Her flottar ikkje romanen seg, men blottar seg. Det er ein kunst å få erotiske scener til å fungere (i litteraturen, altså). Det dampar også ofte av skildringane av mat, mattillaging, av kjøken- og restaurantlivet. Til sist synest eg Runa Skjeldal er best når ho ikkje prøver så hardt, som her, når avstanden og tidsforskjellen mellom stader i verda på fint vis får seie noko om noko heilt anna: «Over Atlanterhavet var det morgen, og jeg misunte dem at ingenting ennå var sagt.»
Ingvild Bræin
Ingvild Bræin er forfattar, nordist og fast bokmeldar i Dag og Tid.
Fleire artiklar
To unge mormonmisjonærar, søster Paxton (Sophie Thatcher) og søster Barnes (Chloe East), blir tvinga til å setje trua si på prøve i møtet med herr Reed (Hugh Grant).
Foto: Ymer Media
«Mange av skrekkfilmane no til dags liknar meir på filmar frå syttitalet»
I tillegg til å vere forfattar er Kristina Leganger Iversen også litteraturvitar, samfunnsdebattant og omsetjar.
Foto: Sara Olivia Sanderud
Nedslåande sanning
Kristina Leganger Iversen leverer eit grundig studium av noko som burde vere opplagt for fleire.
Teikning: May Linn Clement
«Me har ikkje grunnlag for å seia at bokmålsbrukarar har kvassare penn enn andre, men nokre av dei evnar å kløyva kvass i to.»
Gjennom Hitlers progagandaminister Joseph Goebbels får vi eit innblikk i sanninga bak Nazi-Tysklands propagandamaskin.
Foto: Another World Entertainment
Propaganda på agendaen
Fører og forfører er ein drivande historietime om tidenes skumlaste skrønemakar.
Ein mann med tomlar opp i ruinane i ein forstad sør i Beirut etter at fredsavtalen mellom Hizbollah og Israel vart gjeldande 27. november.
Foto: Mohammed Yassin / Reuters / NTB
Fredsavtale med biverknader
Avtalen mellom Israel og Libanon kan få vidtrekkjande konsekvensar.