Roman

Odd W. Surén:

Krem med et hint av kuruke

Aschehoug, 2017

Nokre gonger blir det påpeikt at det gøymer seg ein god roman i ei novellesamling, men for Odd W. Suréns roman Krem med et hint av kuruke vil eg påstå at det er omvendt. Konstruksjonen kan minne om Thure Erik Lunds bok av året, Identitet. Det er ein sjølvbevisst forteljar ein møter, om enn ikkje like sjølvbiografisk som hos Lund. Forteljaren og protagonisten, den anonyme og middelaldrane mannen Kjell Idar Holter, hoppar fram og tilbake i si eiga livshistorie i dagboksform og kommenterer stadig dei narrative vala sine. Vi får vite at han jobbar i eit lite forlag, så den sjølvbevisste forteljarstemma verkar naturleg for ein som arbeidar med språk. Men den springande og introverte stilen gjer også romanen nokså pratete, i tillegg til at han skapar fleire lause trådar.

Lottogevinst

Ein av dei lause trådane finn vi i første del av romanen. Kjell Idar drøymer om å få ein stor lottogevinst, og han byrjar å skrive på ei bok han kallar «gaveboken». Her listar han opp alle han skal gi pengar til, men motivet bak gåvene er ikkje alltid like edle. Blant anna vil han gi ein sum til den tilsynelatande vellukka broren Joakim og kona hans. Han er overtydd om at dei ser på han som ein tapar, og tenkjer at han kan rokke ved verdsbiletet deira med å avsløre at han er stinn av gryn: «om jeg vant den store gevinsten, og virkelig ga Joakim en stor pengesum, en kilevink av en pengesum, skulle jeg skrive ’fra taperen’ i meldingsfeltet på giroen i nettbanken». Desse passasjane, om korleis samtida legg opp til ei inndeling i vinnarar og taparar, og korleis pengar alltid er lada med betydingar, skulle eg gjerne sett blei utforska vidare, slik til dømes Dag Johan Haugerud gjer så godt i filmen Som du ser meg. I staden stoppar denne spennande historia opp.

Utan at eg skal avsløre for mykje, finn Kjell Idar ut at det ikkje finst nokre enkle løysingar på livsfloka si. Romanen er prega av en rekkje gjentakingar, og ei av desse er eit vers frå Håvamål om ein mann som legg seg, og når han vaknar er alt «flokut som før». Vi får vite at flokane til Kjell Idar er forårsaka av fleire skakande hendingar i fortida. Dessutan er Kjell Idar bekymra for helsa til kloden, noko som blir fletta inn i teksten ved hjelp av referansar til den fiktive forfattaren Anthony C. Hogmanay (som delar namn med ein Black Ladder-general). I tillegg får han bunkar med dikt, ein slags økopoesi, sendt heim til seg av ein anonym forfattar.

Buddhistisk verdssyn

Fellesnemnaren for flokane er at dei står i spennet mellom ein intellektualisering av verda og ein naturtilstand. Kjell Idar lagar ismar for alle erfaringane sine. (Ein av dei mest morosame er oppkalla etter barndomsvenen Ole Aleksander – olealeksandrismen – og handlar om gleda ved å eige noko i staden for å vere glad i sjølve tingen.) Samtidig vert han heilt styrt av dei kroppslege og seksuelle erfaringane sine.

I dikta trer eit nesten buddhistisk verdssyn fram, med strofer som:

Det står ikke skrevet i memoarene:

Oss er et eggeskall

Plommen i egget heter Jeg

Her er JEG! Her er JEG!

Egoet er skjørt, akkurat som egget. Surén får også fram kor flytande grensene er mellom skapningar på jorda. Kjell Idar fortel blant anna at broren måtte gå i band da han var liten, fordi han var så vill, men at bandet på same tid gjorde han villare og meir dyrisk. Det ville gir seg også til kjenne som ein leik i språket, med verselinjer som desse:

Kan Lille Trille trylle

Lille Trille kan

Bare tralle

Kanskje det er meininga at den springande stilen i historieforteljinga skal reflektere denne barnelege leiken med språk og sjølvframstilling, som eit motstykke til dei snevre kategoriane «vinnar» og «tapar», men for denne lesaren blir det heile for anekdotisk. Eg sit igjen med fleire gode idear og forteljingar, men ingen heilstøypt roman.

Birgitte Gustava Røthe Bjørnøy

Birgitte Gustava Røthe Bjørnøy er norsklærar og kritikar.

Sidan Odd W. Surén er fast skribent i Dag og Tid, vert boka hans meld av ein meldar utanfrå.