Roman

Liv Mossige:

Eels have

Cappelen Damm

Liv Mossige (f. 1978) debuterte for ti år sidan med romanen Tyskland, og da ho i 2018 gav ut Armauer – med handling frå leprahospitalet St. Jørgen i Bergen der Gerhard Armauer Hansen oppdaga leprabasillen – blei ho for alvor lagd merke til i det litterære miljøet her til lands. Eels have er den fjerde romanen hennar, og igjen ser ein ei nøytral tilnærming til stoffet, utan moralske føringar, samtidig som det moralske blir sjølve essensen i framstillinga.

Økolandsby

Handlinga er lagd til ein økolandsby i Danmark, Eels have, dit ei einsleg mor og sonen William eller Bill kjem frå Noreg for å bli del av kollektivet. Ho skal stelle og passe ein sterkt funksjonshemma og hjerneskadd mann, Lars på 39 år. Bill byrjar i skolen til kollektivet, driven av den aldrande Paul, som styrer Eels have saman med kona Louise. Lars er sonen deira. Så langt verkar det heile tilforlateleg og innanfor ei ramme av menneskeleg omsorg.

Eels have er tufta på eit idealistisk ønske om å bidra til å redde verda frå å gå under i overbefolkning og eit forbruksmønster som gir ressursmangel, klimakollaps, flyktningkrise og sosial uro. For Paul, leiaren av Eels have, ligg løysinga i å vende ryggen til det moderne, teknologiske samfunnet og heller satse på gjenbruk, sjølvberging og eit primitivt landbruk der hakka og grevet og spaden blir dei sentrale hjelpemidla.

Folk går i brukte klede med jordslag og lukt av kjellar; det er noko uflidd og forfalle over heile idyllen, også eit preg av understimulering og omsorgssvikt i behandlinga av den hjelpelause Lars. Hos Paul og Louise står ein kvasireligiøs ideologi over alt anna, og bodskapen er kynisk og primitiv: Ein må ofre liv for å redde liv.

Sosialdarwinisme

Som leiar av skolen driv Paul bevisst indoktrinering gjennom leik og arbeid, og utan skam eller motførestillingar forfektar han dei sterke sin rett, «survival of the fittest», reinhekla sosialdarwinisme: «Vi som er sterke må stoppe de svake. (…) La bare de svake utrydde seg selv.» Og om han sjølv ikkje får oppleve dette, har han sett det og sagt det med ein allusjon til Bibelen: «Sa jeg det ikke allerede da jeg var midt iblant dere?»

Styrken hos Liv Mossige er at ho sakte, men sikkert skriv fram ei ekkel, inhuman og reaksjonær stemning der forakt for veikskap og forakt for liv blir det dominerande, utan at ho løftar peikefingeren eller uttrykker moralsk forarging. Det overlèt ho til lesaren, og for min del greidde ho det på framifrå vis.

Oddmund Hagen

Oddmund Hagen er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.