JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Ord om språkKunnskap

Hengjehovud med haleheng

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
2370
20230310
2370
20230310

Mange har røynt at «eit låkt ord vil lenge henga på». Ei rad andre saker kan òg klina seg innpå ein og festa seg. Då seier me gjerne at dei heng: Lukta heng i kleda, sjukdomen heng i lenge, kjærastane heng rundt halsen på einannan, og ungane heng i hælane på foreldra.

Ein lærdom som heng att hjå mange, er at det finst to hengjeverb. Den hengjemyra skal me ut i no. Henga er sterkt og intransitivt (tek ikkje direkte objekt): «Biletet heng på veggen.» Hengja er lint og transitivt (kan ha eit direkte objekt): «Eg hengjer biletet på veggen.» I klassisk nynorsk har det sterke verbet forma hanga i infinitiv (og presens partisipp: hangande), medan det linne verbet er skrive med j. I 2012-norma er hanga borttrengt av henga, og j-en i det linne verbet er valfri. Dimed kan båe orda ha formene henga og hengande. I bokmål er orda like bortsett frå i preteritum (hang, hengte).

Svært mange blandar saman slike parverb («eg hang nyklane der»), og svært mange hengjer seg opp i det. Om me skal tru Aasen, vart orda forbytte midt på 1800-talet òg. Ja, og i Fedraheimen står det til dømes: «Mynstermenneskja heng seg inkje i Fordomar» (9. april 1879). Er det overhengande fare for fullt samanfall? Førebels lyt me henga over boka og læra skilnaden. Det er visst betre å henga i enn å verta hengande etter, og lesaren har vel skjøna kven av dei to verba me skal henga med her?

Hengande saker er ofte feste til eit eller fleire punkt og sviv eller dinglar: Epla heng på treet, håret heng ned i augo, mangt heng i ein tynn tråd (jf. «på hengande håret»), og det er von i hengande snøre. Hengjebruer og hengjekøyer skal helst sitja fast i noko. Ordbøkene røper at mest alle kroppsdelar kan henga og slenga: Her finst hengjehovud, hengjelepper, hengjemagar, hengjepuppar, hengjepikkar, hengjerumper, hengjeskuldrer og hengjekinn. Me kan henga etter armane og stå med hengande armar. Men ordet grevinneheng vil eg gjerne ha bak hengjelås og slå.

Stundom nyttar me henga om saker som ikkje sit fast i noko anna: Månen heng på himmelen, og røyken heng over hustaka. Folk og saker som sit eller held saman, heng òg: «Dei heng saman som erteris.» «Boka heng so vidt saman.» Det gilde ordet samanheng hadde gøymt seg bak eit dusjforheng og vert difor berre eit påheng her.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Mange har røynt at «eit låkt ord vil lenge henga på». Ei rad andre saker kan òg klina seg innpå ein og festa seg. Då seier me gjerne at dei heng: Lukta heng i kleda, sjukdomen heng i lenge, kjærastane heng rundt halsen på einannan, og ungane heng i hælane på foreldra.

Ein lærdom som heng att hjå mange, er at det finst to hengjeverb. Den hengjemyra skal me ut i no. Henga er sterkt og intransitivt (tek ikkje direkte objekt): «Biletet heng på veggen.» Hengja er lint og transitivt (kan ha eit direkte objekt): «Eg hengjer biletet på veggen.» I klassisk nynorsk har det sterke verbet forma hanga i infinitiv (og presens partisipp: hangande), medan det linne verbet er skrive med j. I 2012-norma er hanga borttrengt av henga, og j-en i det linne verbet er valfri. Dimed kan båe orda ha formene henga og hengande. I bokmål er orda like bortsett frå i preteritum (hang, hengte).

Svært mange blandar saman slike parverb («eg hang nyklane der»), og svært mange hengjer seg opp i det. Om me skal tru Aasen, vart orda forbytte midt på 1800-talet òg. Ja, og i Fedraheimen står det til dømes: «Mynstermenneskja heng seg inkje i Fordomar» (9. april 1879). Er det overhengande fare for fullt samanfall? Førebels lyt me henga over boka og læra skilnaden. Det er visst betre å henga i enn å verta hengande etter, og lesaren har vel skjøna kven av dei to verba me skal henga med her?

Hengande saker er ofte feste til eit eller fleire punkt og sviv eller dinglar: Epla heng på treet, håret heng ned i augo, mangt heng i ein tynn tråd (jf. «på hengande håret»), og det er von i hengande snøre. Hengjebruer og hengjekøyer skal helst sitja fast i noko. Ordbøkene røper at mest alle kroppsdelar kan henga og slenga: Her finst hengjehovud, hengjelepper, hengjemagar, hengjepuppar, hengjepikkar, hengjerumper, hengjeskuldrer og hengjekinn. Me kan henga etter armane og stå med hengande armar. Men ordet grevinneheng vil eg gjerne ha bak hengjelås og slå.

Stundom nyttar me henga om saker som ikkje sit fast i noko anna: Månen heng på himmelen, og røyken heng over hustaka. Folk og saker som sit eller held saman, heng òg: «Dei heng saman som erteris.» «Boka heng so vidt saman.» Det gilde ordet samanheng hadde gøymt seg bak eit dusjforheng og vert difor berre eit påheng her.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Emneknaggar

Fleire artiklar

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Foto Brit Aksnes

Feature

Bygde-Cinema Paradiso

STRANDEBARM: Det rører meg djupt at Bygdekinoen framleis eksisterer.

Brit Aksnes
Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Foto Brit Aksnes

Feature

Bygde-Cinema Paradiso

STRANDEBARM: Det rører meg djupt at Bygdekinoen framleis eksisterer.

Brit Aksnes
Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.

Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.

Foto: Nina Djæff

BokMeldingar
Ronny Spaans

Eit sandkorn i maskineriet

Ole Paus skriv mest om slektsbakgrunn og mindre om artistkarrieren i sjølvbiografien sin, men det forklarar likevel mennesket Ole Paus.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Foto: Frederik Ringnes / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Husforsikring i hardt vêr

Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Folkerørsla for lokalsjukehusa demonstrerer mot helseføretakmodellen utanfor Stortinget i 2017.

Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB

Ordskifte
PerVaglum

Vestre må avslutte konflikter og beklage

«Svært mange av de 300.000 som jobber i Helse-
vesenet, merker daglig følgene av Helseforetaks-
modellen som nå videreføres av Ap og Sp.»

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal
Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Ekstreme nedbørsmengder førte til ein katastrofe i Valencia i Spania 29. oktober. Minst 217 skal ha mista livet, og dei materielle øydeleggingane er kolossale.

Foto: Susana Vera / Reuters / NTB

Samfunn

Prisen for det ville vêret

I forsikringsbransjen er det langt mellom klimaskeptikarane.

Per Anders Todal

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis