Eit av kronargumenta til Unge Høgre under EU-valkampen i 1994, skal ha vore at vi måtte verte med i EU for å få ete blått godteri – for det var berre her i Noreg vi var så bakstreverske at vi ikkje tillét dei syntetiske fargestoffa som må til for å farge noko blått.

I 2022 er Noreg ikkje med i EU, men vi kan ete blått godteri. Takka vere EØS-avtalen, som gjer at vi deler regelverk for tilsetjingsstoff med EU, fins både E131 Patentblå, E132 Indigokarmin og E133 Briljantblå å få kjøpt i norske daglegvarebutikkar. Nokre stader er det rett nok merkt med «må ikkje gjevast til hyperaktive born» eller «ikkje inntakast i store mengder», men det er ingen avgrensingar på kjøp verken i alder eller i mengde – og dei fleste er samde om at dei blå fargestoffa er kreftframkallande, men berre i store mengder.

Slik går verda – om ikkje framover, det kan eg ikkje få meg til å hevde – så i det minste vidare. Kor langt godteriverda var komen, var eg likevel ikkje klar over før eg for fyrste gong på årevis var innom ein leikebutikk.

Din eigen automat

Akkurat området der du – og borna dine – vert ståande og vente om det er litt kø i kassa, har eit monaleg godteriutval. Og for eit godteri. Slikt hadde vi ikkje då eg var barn.

Jau, vi hadde seig vingummi – men ikkje enkeltvingummiar som kvar veg hundre gram. Vi hadde bruspulver og skumputer på nittitalet, men ikkje produkt der skumputer kan dyppast i bruspulver i ein pakning med til saman seks lag med plast. Då var tyggegummiautomatar noko ein fann på tivoli – no kan du kjøpe din eigen til å ha heime for 99 kroner på Extra Leker.

Ja ja. At godterihylla vert stadig meir full av eingongsplast og syntetiske fargestoff, er vel berre i samsvar med det resten av samfunnet er på veg mot, og langt frå ulovleg. Men om produkta kan vere på kanten, er det dess større grunn til å halde merkinga av dei langt innanfor.

Paragraf 6 i forskrift om merking av næringsmiddel er heilt tydeleg: «Merkingen skal være på norsk eller et språk som i stavemåten ligner norsk.»

Candy Gangs – den tidlegare nemnde skumpinnen som skal dyppast i bruspulver – har fått klistra ein kvit merkelapp på den fargerike plastpakningen. På merkelappen står det ei ingrediensliste – men ho er på italiensk. Og det er ikkje fordi produktet er produsert i Italia – eg klarer å tyde meg fram til at produsenten er den polske godterifabrikken Sweet Mania. Vingummismultringen er produsert på den spanske godterifabrikken Candy Novelty Network, og merkinga er på engelsk. Heldigvis står det «gluten free» med store bokstavar på framsida – så treng vi ikkje uroe oss for det.

Palmeoljeland

Ja, er det eigentleg noko å uroe seg for i desse utanlandske innhaldslistene? Vel, den palmeoljefrie røyndommen vi i stor grad har oppnådd i vaksenbutikkar, har visst ikkje nådd fram til butikkane som rettar seg mot neste generasjon.

Eit glas så blått at det må få kvar Unge Høgre-medlem til å juble, har fått namnet Mad Science Mini Chews og er blant produkta som ikkje har klart – eller prøvd – å finne eit alternativ til regnskogverstingen palmeolje.

Om innhaldslista framleis er på engelsk, er ho i alle fall trykt. Det er ikkje tilfellet med produktet Strawnana Spray Candy – eit produkt eg endar med å kjøpe rett og slett fordi eg ikkje skjønar nokon ting av kva det er.

Ein lysegul plastbanan er stappa ned i eit klarare gult, halvskrella plastikkbananskal. Det einaste som står på pakningen utover det er «Hergestellt in China für: Alex Sweets B.V», etterfølgt av ei adresse i Nederland.

Knappast roande, men billeg: Det er ikkje mykje du får for ein tjuekroning lenger. Unntaket syner seg å vere ein godterispray. Som friskpustsprayane vi hadde på nittitalet – berre med smak av banan og bitte litt jordbær.

Eg googlar Alex Sweets og kjem til ei hovudsakleg tyskspråkleg nettside som bognar av godteri. «Liquid Candy» er ein heilt eigen kategori, syner det seg, og her finn eg att Strawnana Spray. Heller ikkje her er det innhaldsliste. Det einaste eg får stadfesta, er at produktet inneheld både sukker og søtstoff.

Det var inga overrasking. Eg veit ikkje om eg kan overraskast i godterihylla lenger. Sjølv Willy Wonka vert gamaldags og utdatert – og eg trur ikkje det er ein god ting.

Siri Helle