Nyhendebiletet er uføreseieleg for tida. Ein ting er det ørvesle ikkje-krigsnålauget, det er forståeleg. Nei, eg snakkar om kva som slepp gjennom det nålauget. Kor mykje merksemd det får når ein Hollywood-kjendis smekkar til ein annan. Eller: Kva som får merksemd fordi det på ein eller annan måte kan lenkast mot krigen.

Det var NRK som trudde dei sleppte ei bombe førre veke. «Ukraina-krigen utfordrer Norges nei til genmodifisert mais» var hovudsak i nyhendoppsummeringa på morgonkvisten. I røynda hadde dei berre funne ein professor som var viljug til å seie at dersom importen av mais frå Ukraina stoppar, kan vi verte nøydde til å importere genmodifisert mais.

Sjølv om journalistane bak saka prøver alt dei kan å få det til å høyrast ut som om det er vi menneske som skal ete maisen – gjennom å bruke maisinnehaldande rettar som taco og gryterett som døme – må dei innrømme at det er mais til kraftfôr til dyr det dreier seg om her.

Nyhendenedskaleringa stoppar likevel ikkje her. For det som gjer det heile endå mindre imponerande, er at vi i praksis alt har gjort dette i årevis.

Eit nyttelaust forbod

Vi har forbod mot import av genmodifiserte organismar (GMO) til Noreg. Men dette forbodet gjeld berre i eitt ledd – det som er direkte genmodifisert. Å importere næringsmiddel som er produserte med utgangspunkt i GMO, er altså ikkje forbode, men derimot heilt lovleg – og vert gjort kvar einaste dag.

For kvar einaste dag importerer vi animalske produkt frå EU til Noreg. Ost, yoghurt, kjøt, produkt av egg og ulike ferdigvarer kjem frå alle krikar og krokar i den europeiske unionen og hamnar i alle krikar og krokar av vårt langstrekte, GMO-fiendtlege land. Og korleis er desse animalske produkta produserte, trur du? Jau, i all hovudsak ved hjelp av minst éi genmodifiserte råvare på fôrsetlane.

Landbruket i EU brukar over 30 millionar tonn soyabønner kvart år til husdyrhaldet sitt. Over 90 prosent er importert, og så å seie all denne importen er genmodifisert.

Då er det nesten ikkje til å kome unna at den vesle, runde Babybel-osten, den store, runde danske salamien eller den blendande kvite mozarellaosten du kjøper på butikken, er laga av mjølk eller kjøt frå dyr som har ete fôr iblanda genmodifiserte soyabønner.

Tryggast på eigarsida

NRK-journalistane har gjort jobben sin grundig og tatt turen heilt ut på gata for å høyre kva folk flest synest om å møte GMO i butikken. Dei er skeptiske: «Det er jo en risiko ved å spise det. Vi vet ikke hvilke virkninger det har for oss», er det ein som seier.

Og det har han jo rett i. Det meste vi et, er risikofylt – det er til dømes umogleg å seie kva for ein glasurdyppa frityrsmultring som utløyser diabetesdiagnosen. Men truleg er det likevel berre éi side som er tryggare i GMO-jordbruket enn forbrukarsida – og det er eigarsida.

For er det nokon som tener stort på at verda har gjort seg avhengig av genetisk modifiserte soyabønner og fôrmais, er det eigarane av patenta på dei genetiske modifiserte produkta. Dei heiter stort sett Monsanto, i ei eller anna form, og har ordna seg slik at dei eig både patenta på frøa og ugrasmiddelet frøa er genetisk modifiserte til å tole (Round Up).

Kvart år må bøndene kjøpe nye frø frå Monsanto, sidan det å spare frø frå eiga avling er brot på patentrettane til Monsanto. Så, for å få desse frøa til å yte maksimalt, må dei kjøpe ugrasmiddel frå same leverandør – meir og meir ugrasmiddel etter som ugraset ven seg til å verte utsett for dei same giftstoffa år etter år i ein endelaus monokultur, og difor vert resistente og må ha meir og meir Round Up.

Det vesle som er att av den utarma jorda, vert etter kvart så metta med Round Up at stoffet samlar seg opp i soyabønnene og maiskorna, som så vert fôra til dyra, som absolutt ikkje har så godt av det.

Dette er problema med genmodifisering. Med andre ord er det ein liten del av problemet som råkar oss forbrukarar her oppe i nord – anten vi no kan importere mais frå Ukraina eller ikkje.

Det vil ikkje seie at vi ikkje skal bry oss. Det skal vi i aller høgste grad. Vi skal berre bry oss for nokon andre, ikkje for vår eiga helse. Om vi finn tid og rom til slikt.

Siri Helle