Kvardagen nærmar seg. Eller kanskje er han her alt? Og kanskje er det heilt i orden? Kanskje byrjar vi å verte meir trøytte av alltid å måtte fylle dagane med noko nytt og spanande, noko meir spanande enn i går, men enno uvisst? Kanskje lengtar vi etter kvart attende til å vite kva måndagen, tysdagen og torsdagen har å by på? Kanskje er det heilt greitt at middagen er til same tid kvar dag, til dømes, og endåtil kan vere så keisam som fisk, potet og gulrot?

Eller – er det den nye unormalen? Fisk til middag, altså? Eg har nett lese noko som kan tyde på det, at 270.000 norske barn og unge nesten ikkje et fisk.

Undersøkinga som seier dette, er gjord for Noregs sjømatråd. Ho slår fast at det i Noreg finst kring 772.000 nordmenn mellom 8 og 18 år. 270.000 er altså over ein tredjedel. Og denne tredjedelen av komande vaksne, sjølvstendige nordmenn et fisk til middag sjeldnare enn éin gong i veka.

Altså et dei truleg under femti fiskemåltid kvart år – dei kjem ikkje i nærleiken av tusen fiskemiddagar før dei fyller 18. Og det finst born i Noreg som et fisk endå sjeldnare enn det: Eitt av sju born har ikkje eingong fisk til middag éin gong i månaden.

Kva er dette for noko? Noreg, ei av verdas fiskeristormakter, som stadig skryter av kor sunt og godt og berekraftig fiskeriet vårt er, klarer ikkje eingong å få våre eigne born til å ete råvara vår? Gjev undersøkinga svar på kvifor?

Kva er å få kjøpt?

Ikkje direkte. Men ho har nokre interessante funn av geografiske skilnader: Borna som et mest fisk, er ikkje dei som bur i fiskeriregionen Nord-Noreg. Dei et tvert imot minst fisk. Mest et born i Oslo og på det sentrale Austlandet.

Rapporten spekulerer ikkje på kvifor. Ikkje Sjømatrådet heller. Men eg kan gjere det – og eg trur det handlar mykje om kva som er tilgjengeleg i butikkdiskane.

Butikkjeda Meny er «størst på fersk fisk i Norge», ifylgje dei sjølve. Dei har 25 butikkar i Oslo, men berre éin butikk nord for Steinkjer. Han ligg i Tromsø. Coop Mega har òg gjerne gode ferskvarediskar. Dei har éin butikk mellom Steinkjer og Tromsø igjen. Han ligg i Bodø, men dei har ingenting i Harstad, Hammerfest eller Alta.

Så er sjølvsagt ikkje nordlendingane aleine om å ha lang reiseveg til ein ferskvaredisk, og det finst trass alt fisk i mange variantar i både kjøle- og ferskvarediskar i dei aller fleste butikkar. Men kanskje sit det endå litt lenger inne for ein nordlending å kjøpe Fiskemannens torskeloins til 218 kroner per kilo når ein veit at fiskaren rett utanfor stovedøra som kan ha fiska og levert torsken, berre fekk betalt ein tiandepart av den prisen, og at ingen har tatt seg råd til å late fisken verte filetert i Noreg – det er det eit litauisk anlegg som har fått ta seg av. Kanskje synest ein det er litt traurig når det einaste kundeavisa for Rema 1000 i området kring Hammerfest kan by på av fiskevarer i perioden 1.–13. august, er to typar laks, ein type aure, ein ferdigpakke fish and chips og to typar fiskekaker – den eine også med laks.

Laksen tar over

Ja, for korleis vart vi eit land av born som berre vil ete raud fisk? Få ugrunna sanningar held seg så godt som nett denne. Slik har det vore heilt sidan eg var lita – då oppdrettsbransjen var noko heilt annan enn han er i dag. Og når ungdommane i undersøkinga til Noregs sjømatråd får velje kva sjømatrett dei helst vil ete, så er dei mest populære svara steikt laks og sushi.

Laks har klart å fornye seg. Han har gått ut i verda og plukka opp rettar som sushi og sashimi, pokebowl og pate og omnsbaking med spanande krydder. Men det kunne vore historia for så mange av fiskeslaga våre. Kvifor et vi ikkje meir ceviche, til dømes, den peruanske fiskeretten med sitrusmarinert rå fisk er som skapt for norsk kveite, eller torsk, eller endåtil kamskjel eller blekksprut? Jau, grunnen er ganske enkel: Kven i alle dagar får tak i kveite eller torsk eller kamskjel av slik kvalitet på ein vanleg butikk ein vanleg dag?

Det er dei som bur aller mest sentralt, det. Og det må vi gjere noko med. Norske born fortener meir norsk fisk – både den raude og den kvite og alle variantane derimellom, og då må det vere mogleg å få tak i slik fisk i ein butikk i nærleiken.

Siri Helle