Høyr på dette: «Mi klare forventing er at vi har fått ut alt Arbeidarpartiet og Senterpartiet hadde å gje. Då føreset eg at ein framforhandla avtale vert respektert og finn sitt fleirtal.»

Det er leiar i Noregs Bondelag, Bjørn Gimming, som seier dette til Klassekampen. Dette er altså same mann som for nokre veker sidan sa det var synd at Norsk Bonde- og Småbrukarlag ikkje deltok i tingingane med staten, fordi det svekte forhandlingsposisjonen til landbruket – og same mann som seinare i praksis sa at det ikkje ville spelt noka rolle om Småbrukarlaget var med.

No seier altså denne mannen at Stortinget ikkje må finne på å endre på jordbruksavtalen. Med andre ord: Politikarane må ikkje finne på å gje meir pengar til landbruket enn det Bondelaget har forhandla fram med staten.

Korleis kan ein leiar for den største bondeorganisasjonen i landet seie noko slikt?

Må brukast lurt

Utsegna kom i samband med at Småbrukarlaget måndag 23. mai presenterte primærkravet sitt inn mot jordbruksforhandlingane. Kravet, som altså var så høgt at Småbrukarlaget ikkje fekk vere med inn i forhandlingane med staten, var på 13,45 milliardar kroner. I forhandlingane med Bondelaget skal dei ha vore viljuge til å gå ned til 9,8, medan Bondelaget ville gå opp til 6,9.

Men i kravet ligg det ikkje berre fleire kroner inn – det ligg òg ei flytting av kroner som alt eksisterer. Mellom anna vil Småbrukarlaget gradvis fase ut tilskotet til prisnedskriving av korn og kraftfôr (tilskotet som gjer det meir lønsamt å fôre dyr med korn enn med gras), og å innføre eit teigbasert arealtilskot. Dette er tiltak Bondelaget fryktar – og som ein fryktar vil kome opp att om Stortinget skulle byrje å debattere og gjere endringar i jordbruksavtalen.

Bondelaget er nok ikkje (berre) redd for meir pengar – dei er redde for pengar som fører til endringar i jordbruks­politikken.

Det stemmer nemleg ikkje – som Bondelaget og Senterpartiet stadig vekk hevdar – at Stortinget må belage seg på ein avtale som faglag og stat er samde i. Snarare tvert om: Lovverket som regulerer jordbruksforhandlingar, er Hovedavtalen for jordbruket. Kapittel 3 omhandlar forholdet til Stortinget. To stader blir det slått fast at «Jordbruksavtaler står tilbake for lover og stortingsvedtak».

Skam

I år er det ti år sidan eg var ferdig utdanna agronom, men eg er, diverre, sjeleglad eg aldri vart bonde. Framleis brukar eg mykje tid på å produsere mat – til meg sjølv. Eg kosar meg med matproduksjonen min, og den einaste grunnen til at eg kan det, er at eg ikkje driv gardsbruk. Der eg står i potetåkeren min med sola skinande på ryggtavla, køyrer dei få bøndene som er att i bygda, forbi
meg i traktor. Fram og attende. Attende og fram.

Heile våren, heile sommaren og heile hausten og gjerne heilt til midnatt (for dei er jo på jobb om dagen) sit dei i traktoren og køyrer dyr, gjødsel og fôr mellom dei stadig fleire gardsbruka dei driv, utan å få ei krone meir att for det. Mjølkeprisen er den same i dag som for 15 år sidan, og det finst bønder som ikkje kan leige inn avløysar ved beinbrot fordi dei tener for dårleg til å få dekka utgifta gjennom sjukepengar frå Nav. For å få sjukepengar må ein ha ei inntekt på ein halv G. Det er om lag 56.000 kroner.

I Noreg finst det bønder som jobbar kvar einaste forbanna dag heile det forbaska året og år etter år og ikkje kan drøyme om å tene ein heil gong grunnbeløpet i folketrygda. Tenk på det! Har vi større skam?

Det må i så fall vere at vi held oss med bondelagsleiarar og stortingspolitikarar som kallar 13,45 milliardar for eit luftslott. Til samanlikning: 13,45 milliardar er om lag det Telenor gav i utbytte i 2022.

Eller som generalløytnant Robert Mood skriv i innleiinga til primærkravet til Norges Bonde- og Småbrukarlag: «Vi avskrekker ingen ved å investere 20 milliarder i stridsvogner. Men under jordbruksoppgjøret hvert år avskrekkes de fleste når 20 milliarder investeres i levende lokalsamfunn og bygder som på kort varsel kan levere mat til byene våre når den ikke lenger kommer utenfra.»

No treng den norske bonden Stortinget. SV har varsla at dei stiller opp – andre parti må berre hive seg på.

Siri Helle