Russland har invadert Ukraina, ein sjølvstendig grannestat. Som mange andre land har Ukraina ein samansett folkesetnad. I Aust-Ukraina bur det mange som reknar seg som etniske russarar. Dei har røter langt tilbake i historia, og det har gjennom åra vore politisk spenning mellom dei og ukrainske styresmakter med sete i vest, i Kyiv.

Etter at Russland i mange år har pusta til og stimulert eit militært opprør mellom desse russiske ukrainarane og halde ein borgarkrig i gang, har dei no gått til regulær invasjon, med full militær styrke.

Motivet for invasjonen skal vere å verne russiske landsmenn i Ukraina mot overgrep og trakassering frå den nazistiske ukrainske sentralregjeringa i Kyiv. Det er det som blir sagt. Nazismen lever i Kyiv.

Kor truverdig denne forteljinga er heime i Russland, står att å sjå. Russland har vonde røynsler med nazismen. Framleis lever det folk som minnest Hitlers terror. Og minnet om den store fedrelandskrigen blir stendig halde blankt og skinande.

Mykje kan tyde på at denne redningsaksjonen for dei etniske russarane i Ukraina vart vanskelegare og farlegare enn Putin hadde tenkt seg. Krigen går sin gang. Menneske blir drepne. Samfunn blir øydelagde. Og krigen kan vekse. Slike redningsaksjonar har Europa sett før.

Sudetlandet er eit område som omfattar delar av Böhmen og Mähren. På 1100-talet slo tyskarar seg ned der. I fredsoppgjeret i 1918 vart Sudetlandet lagt under Tsjekkoslovakia. Det budde tre millionar sudettyskarar i området, og det oppstod ei skarp nasjonal motsetning. Mange av sudettyskarane ville ha Sudetlandet med folket der overført til Tyskland, Heim ins Reich. Dei skipa sitt eige parti, leidd av nazisten Konrad Henlein.

Dei nådde måla sine. Ved forhandlingane i München i 1938 vart Sudetlandet innlemma i Tyskland, det meste som Reichsgau Sudetenland. Så kom krigen.

I 1945 vart området tilbakeført til Tsjekkoslovakia. Og størsteparten av sudettyskarane vart utviste frå Tsjekkoslovakia. Så kom dei til den etniske heimen sin, Das Reich, det som var att av det, ein ruinert og utbomba ruin. I Tsjekkoslovakia hadde dei ingen heim lenger. Dei vart mellom taparane i eit lagnadstungt europeisk drama.

Etnisitet, dyrking av eige folkeslag og eiga stamme er ein sterk vind som kan få gamle glør til å flamme opp. Og det kan bli svært farleg. Det kan skape historie.

Dei opprøra vi har sett i vestlege land, som USA, England og Frankrike, blir utløyste av fattigdom og naud. Men dei har også sterke innslag av etnisitet, gruppetenking, vi mot dei og dei mot oss.

Putin tenkjer frå ei fallert stormakt. Han vil ha plass mellom stormaktene igjen, slik Sovjetunionen ein gong hadde det.

For å nå dette startar han ein krig der den viktigaste drivkrafta er å verne eigne landsmenn, russarane, mot det han meiner er overgrep frå den lokale regjeringa i landet dei bur i, Ukraina.

Det er eit farleg spel, vanskeleg å styre.

Sudettyskarane fekk viljen sin, i 1938.

Rekninga kom i 1945.

Andreas Skartveit