Burde Trump fått fredsprisen?

Det var eit fantastisk PR-stunt og ein utruleg siger for Donald Trump: biletet av den amerikanske presidenten på podiet under fredstoppmøtet om Gaza. Bak han stod leiarar frå 27 ulike land og klappa. Benjamin Netanyahu nominerte han til fredsprisen.

Med truslar om å trekkja USA ut av både Nato og FN har mange trudd at Trump var ein slags isolasjonist. Det har vist seg å vera feil. I staden har han vorte svært aktiv på den internasjonale arenaen. Han er ikkje imot internasjonalt samarbeid, det må berre skje på hans måte. Trump er eksepsjonalist: Dei reglane som gjeld for andre, gjeld ikkje for han.

For dei som lurer på korleis Trumps innmarsj på den internasjonale scena vil arta seg, kan det vera nyttig å ta ein kikk på korleis han opptrer på heimebane. Den manglande respekten for konstitusjonell rett og sedvane er gjennomgåande. Så langt er det amerikanske rettsvesenet sylta ned i over 200 saker som på ulike måtar handlar om politikken til Trump-regjeringa. Eitt døme er forsøket på å ta kontroll over rentepolitikken frå sentralbanken ved å avsetja ein av medlemmene i bankens renteråd. Klarer han å avsetja éin medlem, kan han sjølvsagt også avsetja fleire, og indirekte få kontroll over sentralbanken. Så langt har han ikkje lykkast, men saka er langt frå avgjord.

Sjølvstendet til direktorata er viktig i eit demokrati: Påstandar skal kunna sjekkast og kontrollerast utan at ein skal frykta represaliar frå presidenten. Dette bryr Trump seg lite om: Då direktoratet for arbeidsstatistikk publiserte data som viste aukande arbeidsløyse, sparka Trump leiaren for byrået. Han har også sparka fleire av styremedlemmene i arbeidstilsynet, og dessutan leiaren for konkurransetilsynet og leiaren for forbrukartilsynet.

Fleire amerikanske delstatar og selskap har saksøkt Trump-regjeringa for ulovleg handelspolitikk. Store endringar i tariffane skal i utgangspunktet forankrast i Kongressen. Men kverna til rettsvesenet mel langsamt, og i mellomtida opptrer Trump som om han har retten på si side. Nasjonalgarden er send inn i fleire amerikanske delstatar. Det eksisterer sjølvsagt mange lovmessige skrankar som skal hindra ein president i å bruka nasjonalgarden på denne måten. Men også her utnyttar Trump sommelet til rettsvesenet.

Dette er berre nokre døme på korleis Trump utfordrar amerikansk rettsorden. Andre døme er nedlegginga av utdanningsdepartementet, oppretta gjennom eiga lovgiving i 1979, og måten han har halde tilbake føderal støtte til universiteta på, for å tvinga fram sin eigen politiske dagsorden. Det me såg i Sharm el-Sheikh, er at Trump no tek i bruk dei same verkemidla han har brukt heime, til å skaffa seg makt ute: Han bryt ned tilliten og støtta til internasjonal rett og mellomfolkeleg samarbeid, samtidig som han byggjer opp seg sjølv som den som kan «fiksa» problema.

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare

Digital tilgang – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.

E-postadressa di

Eg godtek vilkåra

Eller kjøp eit anna abonnement

Er du abonnent? Logg på for å lese vidare