Russland har invadert grannelandet Ukraina med svære militærstyrkar. Dermed utøver dei ein rett stormakter alltid har tatt seg til: Stormaktene vil ha full kontroll og oversikt over den politiske utviklinga hos grannane. Grannane skal vere til å lite på, er stormaktskravet. Og det er stormaktene som har rett til å tolke grannens tankar og ferd, og til å sette inn makt for å justere grannar på det dei meiner er ville vegar.

Stormakter gjer som dei vil. Små makter gjer som dei må, sa den greske historikaren Tukydid for 2500 år sidan. Makta rår. For små statar med mektige grannar har livet alltid vore farleg. Dei kan lett bli kasteballar mellom rivaliserande stormakter. Finland og Polen veit noko om det.

Stormakter har alltid meint at det er deira naturleg rett å ha god kontroll med grannane sine. Etter to verdskrigar la Sovjetunionen eit belte av stødige grannar mot maktene i vest.

Ved murens fall og Sovjetunionens samanbrot vart dette beltet, Warszawapakta, borte. Landa der søkte vestover.

Og den gamle stormakta kjende seg naken og truga. Og så er vi der vi er, med ei uviss framtid.

Stormaktsgrepa er kjende frå historia.

I 1823 var James Monroe president i USA. Då var USA plaga av russiske krav på den amerikanske nordvestkysten. Samtidig truga Den heilage alliansen i Europa med å intervenere i Sør-Amerika til fordel for Spania. Då lanserte president Monroe den så kalla Monroe-doktrinen, som slo fast at USA ikkje ville tole europeisk innblanding i forholdet mellom dei amerikanske statane.

Dette måtte europearane godta, og doktrinen vart eit sentralt element i amerikansk utarikspolitikk.

Og amerikanarane har sidan halde auge med grannane sine og regima der, i Nicaragua, Guatemala og Chile. At eit uvenleg regime slo seg ned på Cuba, vart dramatisk.

Eit anna velprøvd stormaktsgrep er å vise stor uro og omsorg for eigne landsmenn som bur i det upålitelege grannelandet. Det skjer folkemord på russarar i Aust-Ukraina, slår Kreml fast. Russland må inn og verne sine eigne landsmenn.

Ingen andre kjelder har påvist at eit slikt folkemord skjer.

Men argumentasjonen minner sterkt om Hitlers argumentasjon for å gå inn i Tsjekkoslovakia før andre verdskrigen. Det gjorde han for å verne sudettyskarane som budde i det tsjekkiske Sudetlandet. Dei vart utsette for grove overgrep frå tsjekkarane og den tsjekkoslovakiske staten. Sa Hitler.

Same argumentasjonen vart nytta av Bismarck og Preussen då dei tok Schleswig-Holstein frå Danmark i det store oppgjeret i 1864.

Tyskarane i Sønder-Jylland, som danskane kalla området, vart trakasserte og underkua, først og fremst språkleg. Sa Bismarck.

Okkupasjonen vart også ein språkkamp. Bismarck valde å sjå det slik.

Eit anna kjent stormaktsgrep er å skrive om historia, slik Putin skreiv Ukraina ut av historia på den store pressekonferansen sin.

Det er ein vanlagnad historia har, ho blir stendig send inn på dagens kaotiske scene og må danse etter makta og hennar blåseinstrument.

Slik blir dagens kamp og strid, også med soldatar og våpen, ein kamp om historia.

Historia er sentral i dei uendelege kampane på Balkan og i Midtausten. Og no har Putin jaga henne inn på scenen, på si side, i dagens blodige oppgjer.

For historia er det mykje å kjenne att i det som no skjer. Ho har sett det før.

Men det er inga trøyst å finne hos henne.

Ho driv ikkje med notida.

Det er fortida ho kjenner. Og der var det mykje som enda gale.

Andreas Skartveit