JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

TeaterKultur

Utfordring til statsministeren

Etter at «skandalestykket» Ways of Seeing har kome seg ut av den betente andedammen i hovudstaden, er det tid for ei oppsummering.

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Ways of Seeing har vore vist både i Tromsø og Bergen etter premieren i Oslo i fjor haust. Denne veka går stykket på Det Norske Teatret.

Ways of Seeing har vore vist både i Tromsø og Bergen etter premieren i Oslo i fjor haust. Denne veka går stykket på Det Norske Teatret.

Foto: Leif Gabrielsen ( Black Box Teater

Ways of Seeing har vore vist både i Tromsø og Bergen etter premieren i Oslo i fjor haust. Denne veka går stykket på Det Norske Teatret.

Ways of Seeing har vore vist både i Tromsø og Bergen etter premieren i Oslo i fjor haust. Denne veka går stykket på Det Norske Teatret.

Foto: Leif Gabrielsen ( Black Box Teater

4670
20190614
4670
20190614

Kommentar
Jan H. Landro

janh@landro.bergen.no

Det knyter seg ikkje berre éin, men fleire skandalar til stykket Ways of Seeing. Men stykket sjølv er så langt frå å vere ein skandale.

For å ta skandalane i tur og orden:

1. At ålmenta, frå hovudstaden, gjekk bastant ut og meinte sterkt om noko dei korkje hadde sett eller hadde relevant kunnskap om. Den slags er langt frå eineståande i dette landet, dessverre. Her fekk dei rett nok ammunisjon frå ei lite imponerande melding i Aftenposten, men ho aleine gav slett ikkje grunnlag for dei urimelege reaksjonane.

2. At politiet, totalt ukritisk og heilt utan dokumentasjon (og utan å ha sett framsyninga, sjølvsagt), sikta tre av skaparane av verket og direktøren ved Black Box teater for brot på straffelova paragraf 267 om krenking av privatlivets fred. Då var dei fire rett nok eit par månader før blitt melde til politiet, som raskt kom til at her fanst ikkje grunnlag for å setje i verk etterforsking, og la saka til sides. Men etter kvart som saka fekk tydeleg politiske implikasjonar, med justisminister Tor Mikkel Wara (Frp) i sentrum, fekk konstituert statsadvokat Andreas Strand kalde føter. Han gav ordre om at saka skulle opnast att, og politiet svara med å gå til retten og be om løyve til å ransake husa til dei fire sikta personane. Heldigvis går det svært lang tid mellom kvar gong ein opplever slikt her i landet, og domstolen såg det urimelege i dette.

3. At landets statsminister, Erna Solberg (H), gjekk offentleg ut og kritiserte stykket og dei som stod bak det: «Jeg tenker at de som har laget stykket må tenke over at de også bidrar til å sette et fokus på politikere og deres omgivelser og mennesker, som bidrar til at det er tøffere å være politiker.» Kva hadde ho sjølv tenkt over da ho ytra dette? Det er sjølvsagt unødvendig å nemne at statsministeren ikkje hadde sett stykket. Korleis kan ho, med den tyngda embetet gir henne, ytre seg på så syltynt grunnlag? Ved festspillopninga sa ho at «kunsten er og skal være fri». Men då var sjangeren festtale, som jo er noko heilt anna.

4. At Erna Solberg har nekta å sjå stykket. Då kritikken hagla i media mot dei som stod bak Ways of Seeing, sa ho (i det same intervjuet) at dei måtte «ha ryggrad til å stå i det». Det har dei sanneleg hatt. Men kva med statsministeren sjølv? Ho har ikkje våga å bli konfrontert med eit stykke som kanskje ikkje var slik ho trudde. Ikkje mykje ryggrad der. Til overmål har ho nekta plent å beklage utsegna si.

5. At sentrale Frp-arar i Oslo på autopilot rykte ut og ville ta frå Black Box Teater all kommunal stønad.

Det store paradokset i denne saka er at fleire av dei som sette heile spetakkelet i gang, med skuldingar om brot på privatlivets fred, er personar som sjølve ivrar for å svekkje folks rett til skjerma privatliv. Regjeringa Solberg kjempa for Datalagringsdirektivet like til EU-domstolen avgjorde at det var ulovleg. Den same regjeringa vil innføre eit digitalt grenseforsvar som gir løyve til å gripe ganske langt inn i livet vårt. Og så blir dei sterkt kritiske over at nokre husfasadar til identifiserte, kjente personar blir viste i korte videoglimt, namn og adresser enkle nettsøk kan få fram med få tastetrykk.

Dei som sette denne prosessen i gang, har kanskje oppnådd det dei ville: at kunstnarar på ulike felt vil vere meir forsiktige med å ytre seg kritisk gjennom kunsten sin. Sjølvsensur er eit trugsmål mot ytringsfridommen, samfunnsutviklinga og den frie samtalen. Men det er ikkje mot kunstnarane som no kanskje blir stillare, kritikken skal rettast. Kritikken skal rettast mot dei som utnytta systemet, og dei i systemet som lét seg utnytte.

Men kva kan gjerast for å rette opp igjen balansen, slik at vi også i framtida har eit fritt kunstfelt der forfattarar, teatersjefar og skodespelarar, filmskaparar, biletkunstnarar og andre framleis torer ytre seg samfunnskritisk og ope?

Eitt svar ligg heilt oppe i dagen: Dersom den personen med høgst autoritet her i landet, statsminister Erna Solberg, kunne stå fram og offentleg vedgå at det ikkje var grunnlag for det ho sa, ville mykje vere vunne. Korleis kan det ha seg at ho ikkje sjølv innser kor skadeleg utsegna hennar var for ytringsfridommen?

Jan H. Landro er medlem av Hedda-juryen, som har nominert Ways of Seeing som ein av fleire kandidatar til ein pris. Her uttalar han seg ikkje på vegner av juryen.

Jan H. Landro er journalist og fast skribent i Dag og Tid.

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Kommentar
Jan H. Landro

janh@landro.bergen.no

Det knyter seg ikkje berre éin, men fleire skandalar til stykket Ways of Seeing. Men stykket sjølv er så langt frå å vere ein skandale.

For å ta skandalane i tur og orden:

1. At ålmenta, frå hovudstaden, gjekk bastant ut og meinte sterkt om noko dei korkje hadde sett eller hadde relevant kunnskap om. Den slags er langt frå eineståande i dette landet, dessverre. Her fekk dei rett nok ammunisjon frå ei lite imponerande melding i Aftenposten, men ho aleine gav slett ikkje grunnlag for dei urimelege reaksjonane.

2. At politiet, totalt ukritisk og heilt utan dokumentasjon (og utan å ha sett framsyninga, sjølvsagt), sikta tre av skaparane av verket og direktøren ved Black Box teater for brot på straffelova paragraf 267 om krenking av privatlivets fred. Då var dei fire rett nok eit par månader før blitt melde til politiet, som raskt kom til at her fanst ikkje grunnlag for å setje i verk etterforsking, og la saka til sides. Men etter kvart som saka fekk tydeleg politiske implikasjonar, med justisminister Tor Mikkel Wara (Frp) i sentrum, fekk konstituert statsadvokat Andreas Strand kalde føter. Han gav ordre om at saka skulle opnast att, og politiet svara med å gå til retten og be om løyve til å ransake husa til dei fire sikta personane. Heldigvis går det svært lang tid mellom kvar gong ein opplever slikt her i landet, og domstolen såg det urimelege i dette.

3. At landets statsminister, Erna Solberg (H), gjekk offentleg ut og kritiserte stykket og dei som stod bak det: «Jeg tenker at de som har laget stykket må tenke over at de også bidrar til å sette et fokus på politikere og deres omgivelser og mennesker, som bidrar til at det er tøffere å være politiker.» Kva hadde ho sjølv tenkt over da ho ytra dette? Det er sjølvsagt unødvendig å nemne at statsministeren ikkje hadde sett stykket. Korleis kan ho, med den tyngda embetet gir henne, ytre seg på så syltynt grunnlag? Ved festspillopninga sa ho at «kunsten er og skal være fri». Men då var sjangeren festtale, som jo er noko heilt anna.

4. At Erna Solberg har nekta å sjå stykket. Då kritikken hagla i media mot dei som stod bak Ways of Seeing, sa ho (i det same intervjuet) at dei måtte «ha ryggrad til å stå i det». Det har dei sanneleg hatt. Men kva med statsministeren sjølv? Ho har ikkje våga å bli konfrontert med eit stykke som kanskje ikkje var slik ho trudde. Ikkje mykje ryggrad der. Til overmål har ho nekta plent å beklage utsegna si.

5. At sentrale Frp-arar i Oslo på autopilot rykte ut og ville ta frå Black Box Teater all kommunal stønad.

Det store paradokset i denne saka er at fleire av dei som sette heile spetakkelet i gang, med skuldingar om brot på privatlivets fred, er personar som sjølve ivrar for å svekkje folks rett til skjerma privatliv. Regjeringa Solberg kjempa for Datalagringsdirektivet like til EU-domstolen avgjorde at det var ulovleg. Den same regjeringa vil innføre eit digitalt grenseforsvar som gir løyve til å gripe ganske langt inn i livet vårt. Og så blir dei sterkt kritiske over at nokre husfasadar til identifiserte, kjente personar blir viste i korte videoglimt, namn og adresser enkle nettsøk kan få fram med få tastetrykk.

Dei som sette denne prosessen i gang, har kanskje oppnådd det dei ville: at kunstnarar på ulike felt vil vere meir forsiktige med å ytre seg kritisk gjennom kunsten sin. Sjølvsensur er eit trugsmål mot ytringsfridommen, samfunnsutviklinga og den frie samtalen. Men det er ikkje mot kunstnarane som no kanskje blir stillare, kritikken skal rettast. Kritikken skal rettast mot dei som utnytta systemet, og dei i systemet som lét seg utnytte.

Men kva kan gjerast for å rette opp igjen balansen, slik at vi også i framtida har eit fritt kunstfelt der forfattarar, teatersjefar og skodespelarar, filmskaparar, biletkunstnarar og andre framleis torer ytre seg samfunnskritisk og ope?

Eitt svar ligg heilt oppe i dagen: Dersom den personen med høgst autoritet her i landet, statsminister Erna Solberg, kunne stå fram og offentleg vedgå at det ikkje var grunnlag for det ho sa, ville mykje vere vunne. Korleis kan det ha seg at ho ikkje sjølv innser kor skadeleg utsegna hennar var for ytringsfridommen?

Jan H. Landro er medlem av Hedda-juryen, som har nominert Ways of Seeing som ein av fleire kandidatar til ein pris. Her uttalar han seg ikkje på vegner av juryen.

Jan H. Landro er journalist og fast skribent i Dag og Tid.

Erna Solberg har ikkje våga å bli konfrontert med eit stykke som kanskje ikkje var slik ho trudde.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Kathrine Nedrejord er forfattar, dramatikar og scenekunstnar. Ho er samisk med røter i Kjøllefjord i Finnmark, men har budd i Paris sidan 2011.

Kathrine Nedrejord er forfattar, dramatikar og scenekunstnar. Ho er samisk med røter i Kjøllefjord i Finnmark, men har budd i Paris sidan 2011.

Foto: Fartein Rudjord

BokMeldingar

Eg ropar om det heile tida

Boka til Kathrine Nedrejord er både pamflett og roman.

Hilde Vesaas
Kathrine Nedrejord er forfattar, dramatikar og scenekunstnar. Ho er samisk med røter i Kjøllefjord i Finnmark, men har budd i Paris sidan 2011.

Kathrine Nedrejord er forfattar, dramatikar og scenekunstnar. Ho er samisk med røter i Kjøllefjord i Finnmark, men har budd i Paris sidan 2011.

Foto: Fartein Rudjord

BokMeldingar

Eg ropar om det heile tida

Boka til Kathrine Nedrejord er både pamflett og roman.

Hilde Vesaas

Teikning: May Linn Clement

Ord om språkKunnskap
Kristin Fridtun

Oppbretta brok i bratta

«Å bretta er i grunnen ‘å gjera bratt’, og i norrønt hadde bretta just tydinga ‘reisa opp, reisa seg’.»

Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.

Ole Paus døydde før sjølvbiografien var ferdigskriven.

Foto: Nina Djæff

BokMeldingar
Ronny Spaans

Eit sandkorn i maskineriet

Ole Paus skriv mest om slektsbakgrunn og mindre om artistkarrieren i sjølvbiografien sin, men det forklarar likevel mennesket Ole Paus.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Eit hus i Ål kommune vart teke av jordskred under ekstremvêret "Hans" i august i fjor.

Foto: Frederik Ringnes / NTB

Samfunn
Per Anders Todal

Husforsikring i hardt vêr

Kan klimaendringane føre til at også norske heimar blir umoglege å forsikre?

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Foto Brit Aksnes

Feature

Bygde-Cinema Paradiso

STRANDEBARM: Det rører meg djupt at Bygdekinoen framleis eksisterer.

Brit Aksnes
Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Maskinist Ivar Tjøstheim med den flunkande nye bygdekinobilen og Sandvesanden på Skudenes i bakgrunnen.

Foto Brit Aksnes

Feature

Bygde-Cinema Paradiso

STRANDEBARM: Det rører meg djupt at Bygdekinoen framleis eksisterer.

Brit Aksnes

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis