Han sat på eit kontor i etasjane over gamle Edderkoppen Teater i Oslo. Der skreiv Berge Furre over fleire år fram ein vev av linjer i Soga om Lars Oftedal. Hovudpersonen hadde skipa Stavanger Aftenblad, og det var avisa som hadde bedt om og finansierte skrivinga. Til avtalt tid kom han til oss i Samlaget i Trondheimsvegen 15, leverte utskrifter og drøfta det som forlaget hadde lese sidan sist.

Så mange år var det ikkje sidan Politiets overvakingsteneste følgde nøye med på kva SV-politikaren Berge Furre dreiv med. I 1977 hadde han lese høgt frå ein hemmeleg rapport om eit amerikansk navigasjonssystem i Noreg. Furre sette det Kjartan Fløgstad har kalla den sivile seieplikta opp mot den militære teieplikta. Etterpå vann han respekt i dei mest ulike miljø som både foredragshaldar, historikar og forfattar.

Allmennkunnskapen om Oftedal krinsa gjerne om at han ein søndag stod i kordøra, vedgjekk «usædeligt Forhold» og sa frå seg prestekallet. Furre gav seg ikkje før han meinte han hadde funne ut kva det heile handla om. Han ville så gjerne skrive om alt det Lars Oftedal hadde tenkt, sagt og gjort. Det blei så mykje at verket blei delt i to. Eitt band med heile forteljinga på 872 sider, eitt band med 4000 notar og tallause kjelder på 333 sider.

600 stolar blei altfor lite då boka blei lansert på eit festmøte i Bethania i Stavanger, bedehuset som Oftedal hadde fått bygt i 1893. Om det var Harald Stanghelle i Arbeiderbladet eller Olav Kobbeltveit i Bergens Tidende – meldarane skreiv langt og personleg om grunnspørsmåla i biografien. Forfattarens skrivemåte og omgang med stoffet overvelda dei. «Furre har bygd ein skyskrapar i eit land som ikkje har heisar til slike bygningar», skreiv historikaren og forfattaren Bjørn Jonsson Dale.

Dei mange sidene kunne ha blitt mange fleire. Dette trur eg du kan ta ut, sa forlagsredaktøren. Og dette. Ein dag gjekk eit heilt kapittel med i dragsuget. Kva som stod på dei 200 boksidene som aldri blei publiserte, er ikkje lenger mogleg å finne ut av.

Så stor var interessa at Deichmanske bibliotek i Oslo måtte lage venteliste for bandet med notane. All person- og lokalhistoria gjorde at bandet nesten kunne lesast for seg sjølv.

Berge Furre (1937–2016) var aldri i nærleiken av det Magne Skodvin sa i ein doktordisputas i 1958: «Ingen druknande kan klamre seg til eit halmstrå med same energi som ein doktorand til ein fotnote.»

Ottar Grepstad

Ottar Grepstad er forfattar, språk- og litteraturvitar.

Neste veke: Det litterære ritualet